Jay-Z is in het begin van zijn carriere eigenlijk altijd een trendvolger geweest.
Gezegend met een grote dosis talent, maar vooral meer vastberaden dan wie dan ook, ging hij maar voor 1 ding, en dat was die grote pot met goud, multiplatina succes, de top van de (commerciele) aperots, die eigenlijk vrij was na het overlijden van de 2Pac en B.I.G.
Toen Jay-Z in 1996 debuteerde met Reasonable Doubt deed hij het in 1x goed: een retestrak geproduceerd, uitstekend geschreven East Coast rap album, met alle juiste producers (Premier), features (B.I.G., Mary J. Blige) en zelfs de gescratchte vocalen voor in het refrein (Nas, Snoop, Prodigy, Fat Joe). Qua lyricism deed hij niet of nauwelijks onder voor concullega's Biggie, Nas en AZ, en inhoudelijk was het eigenlijk intelligenter.
Drie probleempjes, echter:
- Qua thematiek was het niet zo origineel. Sterker nog, het leek een uitgekiende mengeling van Illmatic, Ready to die en Only built 4 cuban linx.
- Hij was de laatste in de rij, en alleen al daardoor bijna automatisch een soort tweede garnituur. In het rijtje met AZ, ipv met Nas en Biggie.
- Hij miste ook de magnetische persoonlijkheid en star power van Nas, Biggie, of bijvoorbeeld een 2Pac, Method Man of Snoop.
Tegenwoordig hoor je iedereen over Reasonable Doubt alsof het een classic was, net als Illmatic en Ready to die. Dat was het toen zeker niet, het was een erg goed maar weinig succesvol album, dat zeker hoog gewaardeerd werd onder echte hiphoppers en hiphop liefhebbers (inclusief mijzelf) maar dat Jay-Z niet in de conservatie bracht met de andere grote jongens. Zoals Jay-Z zelf naar voren bracht in Where I'm From (1997), I'm from where niggas will pull your card, and argue all day about, who's the best MC's, Biggie, Jay-Z or Nas. Dat was niet alleen een sterk staaltje wishful thinking, maar ook een vroeg voorbeeld van Jay's typische brand building in de vorm van een self fulfilling prophecy.
Zeker ook omdat zijn tweede album In My Lifetime Vol. 1 (wederom schaamteloos de laatste trend volgend) een verre van geslaagde mix was van de sound van Reasonable Doubt, en de jiggy Bad Boy sound van de hitlijsten van 1997.
Wederom geen echte hits, en weer geen platina. Als je mee wilde tellen was multiplatina de norm, de echte toppers zoals The chronic, Doggystyle, Ready to die en All eyez on me hadden 3x platina of meer (3 miljoen exemplaren verkocht in de VS), Nas had 2x platina met It Was Written en ook Wu-Tang Forever was 2x platina (4x, maar dubbelalbums tellen dubbel). Met goud (=500.000 verkocht in de VS) was je een succesvolle underground MC, zoals de Wu solos, Illmatic, Tribe, EPMD, Redman of Mobb Deep albums, die waren allemaal goud. Zat je daar weer onder, dan zat je in de categorie Gang Starr, Jeru The Damaja, The Roots, Boot Camp Clik.
In 1998 was Jay-Z dus in een rare positie, een zeer getalenteerde, slimme MC, die graag een grote mainstream rapper wilde zijn, maar zonder succes. (Of althans, hij bleef in de categorie goud hangen)
Vol. 2 hard knock life was het keerpunt.
Jay-Z is een van de meest intelligente artiesten in de hip hop wereld, en in 1998 had hij eindelijk zijn artistieke business plan voor mekaar.
Hij had heel goed gezien dat de midden jaren 90 sound van Nas en Wu-Tang over zijn houdbaarheidsdatum heen was, en ook dat de jiggy Bad Boy sound alweer achterhaald was: in 1998 waaide er een frisse wind door hip hop land, en nieuwe namen bestormden met veel succes de scene.
De lichting van 1998 bestond uit:
-Big Pun, debuut april '98, platina
-DMX, debuut mei '98, 4x (!) platina
En verder Cam'Ron, Noreaga, Canibus, die halverwege het jaar nog geen albums hadden (Noreaga natuurlijk wel met CNN in 1997).
Big Pun's album was een slick geproduceerde East Coast plaat, gestoeld op lyricism, maar ook op de door Biggie geperfectioneerde formule van straat tracks plus club tracks.
Wat vooral opviel was het enorme succes van DMX. Zijn sound was rauw en straat, zonder de gespeelde en gedroomde mafiaso fantasieën.
Wat Jay-Z deed was een album maken in de geest van de 1998, in de geest van de vernieuwing. Hoewel hij feitelijk nog steeds trendvolger was, liet hij het lijken alsof hij zelf bij de vernieuwende lichting hoorde, sterker nog, alsof hij de leider was van de nieuwe lichting. Ik weet niet hoe ik het anders uit kan leggen.
In alles klonk ook een nieuwe swagger en nieuw zelfvertrouwen door. Alsof hij het licht gezien had en zich opeens zeker voelde over zijn plaats bovenop de apenrots (die hij tijdens het maken van dit album feitelijk nog niet bezette).
Check de lines op Ride Or Die:
But I'm platinum a million times nigga, check the credits
S. Carter, ghostwriter
And for the right price
I can even make yo' shit tighter.
De track was een superieure dis aan het adres van Mase. Waar Jay-Z een jaar eerder nog als wannabe meereisde op de Bad Boy bandwagon, schoof hij nu een van de kopstukken ervan achteloos aan de kant.
Het paard van Troje was de aanstekelijke titeltrack, door velen gehaat, maar Jay wist dat hij een hit had zodra hij de beat voor het eerst hoorde, toen Kid Capri hem draaide in de opwarm set tijdens de No Way Out tour van Puff Daddy (waar Jay-Z, veelzeggend, destijds een van de support acts was). Deze track is waarschijnlijk DE belangrijkste song in de carriere van Jay-Z. Het werd een hit en zorgde er in grote mate voor dat het album een hit werd.
En dat werd het: met 5x platina in de VS is het nog altijd Jay's meest succesvolle album.
De rest van het album is een onzettend gelikte mix van radio, club en straat tracks, die nu ontzettend gedateerd klinkt, maar destijds ontzettend vers (of moet ik zeggen: fresh! For 1998, you suckers)
Waar hij met Reasonable Doubt en Vol. 1 dus steeds een beetje achter de dominante artiesten en sound aanhobbelde, leek Jay hier de ringmaster van de nieuwe koers.
Goed voorbeeld is de rauwe posse cut Reservoir Dogs: volgens het oude geheime recept van ome LL Cool J, nodigt hij alleen hongerige jonge honden uit op de track. Zelf pakt hij natuurlijk de laatste verse, en zet hem lyrically net even een versnellinkje hoger dan de andere jongens. (Hoewel mijn favoriete line die van Jadakiss is: gangsters don't die, they get chubby, and move to Miami).
De beat van Erick Sermon is spartaans en fris, en geeft alle ruimte aan de lyrics. Deze track blijft voor mij tijdloos.
Er zijn drie tracks van producer van het uur Swizz: de kale, cleane en futuristische sound mist achteraf de nieuwigheid die het toen wel degelijk had, maar Money Cash Hoes met DMX blijft geniaal in zijn simplistische absurditeit.
De Timbaland track Jigga What Jigga Who blijft virtuoos (hoewel niet zo virtuoos als B.I.G. op Notorious Thugs), maar wordt omlaag gehaald door Jay's meest seksistische en jammere lyrics uit zijn carrière.
Als je het album per track bekijkt en analyseert, is er verder weinig wat echt beklijft. Maar als geheel klopte het toen gewoon, en het bracht Jay aan de top van de game.
Ik herinner me een interview met
Big Pun in begin 1999, en de vraag ging over zijn eigen (zeer succesvolle) album. Uit het niets zei hij opeens: Jay-Z's album, that was an ILL album. That should've gotten 5 mics.