Baldrs Draumar - Njord: In syktocht nei de betsjutting fan de Fryske skiednis, kultuer en identiteit yn de hjoeddeiske wrâld
In resinsje yn myn memmetaal is noch nea fan myn hân kaam op dizze website. Earder haw ik by it black metal album
Ôfstân fan Kjeld de belofte makke ris in stikje te skriuwen yn it Frysk. Dêrby haw ik altyd yn 'e holle hân dat dat barre moatte soe by in Frysktalich album fan in Fryske band. Boppedat, en dat jild foar alle stikjes dy 't ik skriuw, moat der ynspiraasje oanwêzich wêze om wat by in bepaald musikaal wurkstik te skriuwen. Lyk as dat in album faaks út it hert fan de betreffende artiest komt, sa probear ik myn resinsjes ek fanút myn hert te skriuwen; wat ik sjoch yn de teksten en hear yn 'e musyk probear ik te koppeljen oan wat ik my by it totaalplaatsje foarstel, fiel, fernim en dream. Sa 't jim sjen kinne haw ik it album Njord de heechste skoare jûn, eat dat dochs altyd spesjaal is om te dwaan. Lit my útlizze wat Njord it ôfrûne skoft mei my dien hat, en benammen, wêr 't Njord my oan tinken litte hat.
Lit my begjinne mei in koarte yntroduksje. Baldrs Draumar is in Fryske folkmetal band dy 't oprjochte is yn 2009 en ôfkomstich is út de prachtiche histoaryske stêd Dokkum. Hja witte wol; dyselfde stêd wêr 't de reedriiders mei de Alvestêdetocht komme en wêr 't Bonifatius yn 754 fermoarde is (hoewol 't men tinkt dat hy miskien bûten de stêd op it Fryske plattelân fermoarde is). De stêd Dokkum is bekend om harren autentyke kultuer-histoaryske binnenstêd, it Bonifatiusbier, de Admiraliteitsdagen en,
last but not least in fitale Metalscene. De band bestiet út sjonger Wildgeraesch (Sjoerd Steegstra), gitarist Vuurschpuwer (Oepke van der Beek), bassist Zuypschuyt (Alwin Schoorstra) en drummer Dondervuyscht (Aant Jelle Soepboer), wêrby 't sy sich fokusje op in minskelmoes fan death metal, thrash metal, viking metal en folk metal. De band foeget hjir in pear sterke hannelsmerken oan ta, nammentlik Fryske teksten, in fassinaasje en passy foar de Fryske skiednis, in kristalhelder lûd (seker fanwege it feit dat de band al harren albums yn eigen behear útbrocht hat) en de krêft om geweldich goeie nûmers te skriuwen.
Yn de diskografy fan de band is ek in sekere dichotomy te sjin. Op de albums
Forfedres fortellinger,
Aldgillissoanen
Magnus wurd in sterk klam lein op de metalroots fan de band, dy 't ferweven wurde mei passages en lûden dy 't sich bestimpelje litte as pastoraal-nostalgyske folkeleminten. Likegoed hat de band ek sjin litten in kompleet album meitsje te kinnen dat akoestyske folkpassages as útgongspunt nimt, hjirmei ferwiizende nei it út 2017 stammende
Fan Fryslâns Ferline. Njord, it album dy 't yn dizze besprekking sintraal stiet, moat sjoen wurde as in foarsetting fan de wei dy 't mei Fan Fryslâns Ferline ynsetten is.
Foardat ik úteinset mei de tematyske kant fan it ferhaal liket it my earst moai om koart stil te stean by de musyk. It gefaar fan metalbands dy 't in folslein akoestysk album útbringe is faaks dat se telânne komme yn saaie nûmers sûnder passy, memorabele melodylinen, rjochtingleaze komposysjes en kleurleaze ynstrumintaasje. Baldrs Draumar wit al dizze euvels hiel goed de holle te bieden. Allerearst wurde de teksten en de tematyk dy 't dêrmei ferbûn is mei in protte wille en oertsjûging oan de man bracht: hja kinne hearre dat de mannen liuwe yn wat sy ús fertelle wolle en dat sy dit net om 'e nocht doche. Dêrneist beskikt Baldrs Draumar oer in geweldiche sjonger. Sjoerd Steegstra is seinige mei in hiel karakteristyke stim, dy 't sich lient om ferhalen boeiend en fol fjoer te fertellen. Hy klinkt seker en sterk, ek noch ris oanfolt troch in magnjefyk rauw randsje (wêrby 't ik tinke moat oan in sjonger as Mark Lanegan of John Garcia). Eins past it stimgelûd fan Steegstra perfekt yn it 'typysk-Fryske' dat de band útdrage wol, wêr 't ik fierder op yn dit petear djipper op yn gean. Boppedat is Baldrs Draumar sear begien yn it skriuwen fan herkenbere melodylinen, dy 't prachtich keppele wurde kinne oan de machtige stim fan Sjoerd Steegstra. It tot dyn beskikking ha fan in goeie sjonger is ien, mar om dan ek noch mei pakkenede sjonglinen te kommen is natuulk in twadde. Myn kompliminten foar de band, want ik se binne net meat út myn holle wei te slaan.
Dêrneist biedt de band in sear ôfwikseljend palet oan folynstruminten dy 't Njord kleurje. Hja kinne it sa gek net betinke: ferskate akoestyske gitaren, banjo's, fioelen, akkordeons en fluiten. Alles wurd út de kast helle om te foarkommen dat it album in ientoaniche musikale ûnderfining foar de harker wurd. Op it mêd fan komponearen wit Baldrs Draumar harren mantsje ek te stean. Ferhalendere passages wurde ôfwiksele mei passages dy 't yntinser binne. De band wit dit te dwaan troch ferskillen te ynkorporearjen tusken grut en lyts en it opfoljen fan it lûd op it mêd fan ynstrumentaasje (troch byfoarbyld te wurkjen mei overdubs,, dûbele gitaarriffs, etc.). Lit my dit ris yllustrearje oan de hân fan myn favorite nûmer, Jûl, wêr yn 't eins al myn pluspunten op it mêd fan 'e musyk tegearre komme.
Jûl begjint mei in inkele banjoriff (ôfwikseljend palet oan ynstrumintaasje) dy 't nei 15 sekonden folge wurd troch in slepende akkordeon passage mei sfearfolle perkusje-eleminten en begeliedende akoestyske gitaren. Hjir is bygelyks it ferskil tusken grut en lyts te hearren wat ik sketste. Dizze akkordeonpassage is boppedat ek krekt san melodyline dy 't de hiele dei yn 'e holle sitten bliuwt, yn kombynaasje mei wer san heerlike sjongline fan Steegstra. Komposisjoneel wurde der gjin gekke fratsen út helle. Jûl folget it stramien fan in typysk intro - kouplet - refrein - kouplet - refrein - bridge - refrein - ein struktuer. Hoe at it útfiert wurd is lykwols fan enoarme kwaliteit, benammen it feit dat de haadsjongline op it ein oandikt wurd troch him fan in overdub te foarsjen, wêrtroch at de sjongline yn kwestje noch mear krêft mei krijt en noch ymponearjender wurd.
It album
Fan Fryslâns Ferline haw ik al koart efkes oanstipt. Hoewol it foariche folkalbum fan de band net in oerkoepeljend konsept hat, is dat by Njord (gelokkich) al it gefal. Ik sis hjir mei sin 'gelokkich', om 't ik altyd in swak hân haw foar konseptalbums. Ik soe legio foarbielden neamme kinne, mar dat is hjir net it goeie plak foar. Yn ien fan de folgjende alineas kom ik hjirop werom. Njord is dochs net in konseptalbum yn de sin dat it oer in koherint, slûtend nearratyf giet. It giet mear oer in sintraal tema wêr alle yndividuele nûmers as kollektyf oan ophongen wurde. Hjirboppe haw ik in krantenartikel siteare dy 't de konseptuele tematyk moai omskriuwt:
Het verhaal wil dat varende Friezen ergens rond de hoge middeleeuwen ook de Faeröer-eilanden aandeden. En dat niet alleen: op het zuidelijke eiland Súðuroy zouden ze zich ook hebben gevestigd.
Hoe dit eruit gezien kan hebben, wordt bezongen op het akoestische conceptalbum Njord uit november 2022. Heidense Friezen vertrekken vanwege de kerstening, steken de zee over en raken na een pestuitbraak verzeild in een burgeroorlog.
Foar my belichemt dit konsept twa kanten fan deselfde medaille. Oan de iene kant is it hartstikke nijskjirrich om op ûndersyk út te gean nei mooglike bannen tusken de Faeröer-eilânnen en de middeliuwske Friezen, mar oan de oare kant kin ik myn krityske histoaryske gevoel as skiednisstudint net útskeakelje at ik termen as 'verhaal', 'zouden hebben gevestigd' en 'hoe dit eruit gezien kan hebben'. It is, mei oare wurden, ûnwis oft dizze episode yn de skiednis oait bart hat of net en hoe at dit dan bart hat. Sa 't de band sels oanjûn hat binne der ferbannen te lizzen tusken de Friezen en de Faeroer-eilânnen, mar dochs is it bewiis dêrfoar net om oer nei hûs te skriuwen. It bronmateriaal liket te meager te wêzen om mei hurde konklúzjes en bewiizen te kommen. Gelokkich docht de fermiende histoaryske ûnwissichheid gjin ôfbrek oan wat de band ús fertelle wol en wêr 't Njord, yn myn belibbing, foar stiet.
Want in konseptalbum jout, sa at it eins ek moatte soe, romte oan de harker om sels mei it konsept oan 'e haal te gean. Hja kinne harren eigen ynterpretaasjes, ûnderfiningen, bielden, dreamen, gedachten en fyzjes koppelje oan it konseptuele kader, sadat dêr in unike lústerûnder út ûntsprut dy 't foar elts oars wêze sil. Sa haw ik dat ek mei Njord, wêrby 't ik it konsept sa 't de band dat delset hat sjoch as de oerflakte wêr 't in djippere laach ûnder leit as it ware.
Sa kom ik, en dat hat in skoft duorre, by de kern fan myn petear. En dat is dat Njord foar my bepaalde aspekten dy 't ik as sear wichtich sjoch en ûnderfyn foar myn bield foar Fryslân en harren taal, kultuer en skiednis oergryselik goed ûnder wurden wit te bringen yn de tekst en fiele lit troch it musikale listwurk. Dat klinkt tige dizich en abstrakt, wêrtroch 't ieniche útlis op harren plak is. Ik pak de grutte linen út de teksten fan de nûmers, wêrby 't it needsaaklik is om in bytsje tusken de rigels troch te lêzen. Friezen wurde delset as eigenwiis, sletten ('op zichzelf'), koppich en bolstjurrich, mar ek frijsinnich, eerlik, aventoerlik, ûndernimmend, rjocht foar harren raap, trochsetters, útlitten, lossinnich, relativearjend, ferbûn mei harren mienskip, loyaal, bûn oan harren tradysjes en op harren sels oanwezen. Dit komt net alline letterlik oan bod, mar benammen metafoarysk binne der in soad ferwizingen nei dit type omskriuwingen. It docht my tinken oan in beruchte passage fan de Fryske gelearde Joost Hiddes Halbertsma, dy 't rûn 1841 de Friezen sa omskreaun:
‘Behoedzaam, wantrouwend, schuw; geen liefhebber van vreemdelingen, wel gastvrij; afkerig van pochen; eerder geneigd tot doen dan tot spreken; niet vrolijk, maar neigend tot zwaarmoedige ernst; door zwaarmoedigheid stroef, stug en soms besluiteloos; onrustig [niet lang stil kunnen zitten]; arbeidzaam; eerzuchtig; door eerzucht kittelorig; egoïstisch en zoekend naar onafhankelijkheid; volhardend; stijfhoofdig; slecht en recht; soms lichtgelovig; indien bedrogen, onverzoenbaar; afkerig van na-aperij; van een meer origineel karakter dan andere volkeren; afkerig van militarisme en soldaten’
Dit soart omskriuwingen fan wat 'Fries-wêzen' al of net is, is moai, mar wat moatte wy hjir dochs mei? Wêrom, om it yn oare wurden te formulearjen, is it wichtich om oandacht te jaan oan dit soart omskriuwingen dy 't 200 jier lyn opskreaun binne en dy 't no yn in kompleet oare foarm útdraagd wurde troch in band as Baldrs Draumar. It hinget allegearre gear mei de komplekse fraachstikken wêr 't elke Fries, Nederlanner of wat foar ynwenner ek mar mei sit, nammentlik: wa bin ik? Wat is myn identiteit? Hoe ferhâld ik my tot dizze steeds komplekser wurdende wrâld dy 't steeds mear ien begjint te lykjen? Yn ien fan 'e skiedniskolleezjes dy 't ik folge haw is oait ris sprutsen oer 'de almaar toenemende behoefte bij mensen aan gemeenschapszin, identiteit, en een bedding'. De Fryske skiednis, taal en kultuer wurd yn harren fuortbestean bedrige troch in type wrâld wêryn 't minsken harren net mear identifisearje mei 'mar' ien identiteit, mar dat der steeds mear skeakele wurd tusken meardere manieren fan hoe atst nei dysels sjin kinst. De Fryske identiteit komt troch dit soart ûntwikkelingen yn in lestich pakket en moat bang wêze foar harren foarbestean. Ik wrakselje sels ek mei dit soart eksistinsjele fraachstikken: Ik bin in jong kerel, dy 't syn libben noch foar him hat. In Fries, dy 't floeiend Ingelsk sprekke kin, studearret yn Greens en yn in mum fan tiid oan de oare kant fan 'e wrâld wêze kinne soe. Wa is dizze jonge man dan? Wat betsjut it Fries-wêzen noch foar in 20-jierriche yn de ienentweintichste iuw? Hokker doel en funksje kin hy ferfolje yn dizze maatskippij? It giet hjirby net alline mar om kollektive groepen as Friezen, mar ek om yndividuen. It lit alline mar mear sjin hoe ûntsettend kompleks at de matearje no al is en yn de takomst wurde sil.
It wurd tiid om it ferhaal wer nei Baldrs Draumar ta te lûken en om der in ein oan de breidzjen. Der kin yn elts gefal stelt wurde dat Baldrs Draumar mei Njord pleatst wurde kin yn in lange line fan minsken, ferienings en kollektiven dy 't sich mei dit soart fûnemintiele fraachstikken dwaande hâlde, en dat it relevant, sinnich, wichtich en belangryk is om oer soks nei te tinken. Dizze band út Dokkum mei dan miskien net de originaliteitspriis winne mei harren musikale ynfalshoeke of heidenske tematiek, foar my belichemje se in reeks oan komplekse fraachstikken dy 't ik sa wichtich acht dat ik dêr miskien yn myn takomstige wurksumme libben in bydrage oan leverje wol. Dizze band hat my mei dit album in stapke fierder holpen yn myn persoanlike proses om myselfs kinnen te learen en tsjin te kommen en om my, sa at dat yn it ingelsk moai hyt, 'food for thought' mei te jaan om op te reflektearjen. Atst dat as band mei dyn wurk berikke kinst, dan fyn ik datst tot de grutte jonges rekkene wurde meist.
Fiif wolfertsjinne stjerren fanút myn kant en myn oprjochte tanksizzingen oan Baldrs Draumar foar dit geweldiche album.