Bob Dylan - Planet Waves (1974)

Ik moet bekennen dat ik dit altijd één van Dylans beste heb gevonden, van het niveau van de zeven klassieke platen van vóór zijn motorongeluk. Maar dat zal ook wel te maken hebben met de begeleiding van The Band (in mijn lijstje van favoriete artiesten staat Dylan op 1 en The Band op 2, say no more). De losheid en het speelplezier sluiten naadloos aan op zowel de vrolijkere als de serieuzere nummers, en Dylan klinkt hier bijzonder gedreven. Swingender dan You angel you, spanneder dan Dirge en aangrijpender dan Going going gone (die ene "slide-noot" van Robertson!) wordt het voor mij niet. En ik weet wel dat Desire en zeker Blood on the tracks een veel grotere reputatie hebben, maar stiekem luister ik toch veel liever naar déze plaat.

Leuk detail: wie goed luistert hoort tegen het einde van Wedding song de knopen van de manchetten van Dylans spijkerjasje tegen de klankkast van zijn gitaar tikken.

Om maar meteen met de deur in huis te vallen: ‘Planet Waves’ is een erg belangrijke plaat geweest in de carrière van Bob Dylan. Het was zijn overstap van CBS naar Asylum, hij begon weer te touren na een zevental jaar, hij liet zijn rol als familieman vallen om weer rockster te worden. Deze plaat maakte hij ook samen met zijn “oude vrienden” van The Band. De terugkeer van Dylan was ingeluid, maar dat betekende ook het begin van het einde van zijn huwelijk met Sara. Daarover meer in mijn bespreking van ‘Blood on the Tracks’.

De hoes van Dylan is besmeurd, zullen sommigen zeggen, met een schilderij van de meester zelve. Ik vind het zeker geen foute keuze, maar het was oorspronkelijk de bedoeling een ander schilderij te gebruiken, kleurrijker dan dit. Ook van de titel ‘Planet Waves’ was aanvankelijk geen sprake; ‘Ceremonies of the Horsemen’ moest de plaat heten, tot Dylan daarop terugkwam. Hij beweerde dat Saturnus een hele tijd zijn weg had geblokkeerd, en dat de doorgang nu eindelijk weer onbelemmerd was. Of we daar nu belang moeten aan hechten, dat weet ik niet, ik gok dat het veeleer één van die vele raadselachtige uitspraken is van het Grote Enigma.

‘Planet Waves’ werd opgenomen in de winter van 1973, niet in New York of Tennessee, maar in Los Angeles, California. Qua gevoel en gemoed ligt de plaat een beetje in het verlengde van zijn uitstekende voorganger, ‘New Morning’, al haalt deze naar mijn mening dat niveau dan weer net niet. Dat neemt echter niet weg dat hier enkele juweeltjes op staan. Daar begin ik dan ook mijn bespreking van het muzikale aspect van de plaat mee.

M’n persoonlijke favoriet is ook meteen het buitenbeentje op de plaat, de vreemde eend in de bijt; ‘Dirge’. In tegenstelling tot de meeste nummers op de plaat, die over het algemeen vrij knus en positief klinken, is dit een ware klaagzang; een gevecht met de liefde en zijn demonen. De werktitel van het nummer luidde ‘Dirge for Martha’, al is niet geweten wie die Martha dan wel is. De term dirge gebruikt men voor een somber, ietwat neerslachtig lied, in dit geval gedomineerd door het karakteristieke pianospel van Dylan. Er werd veel kritiek gegeven op de simpele teksten van Dylan, die in niets meer geleken op wat hij zeven, acht, negen jaar geleden schreef, maar ik moet toch wel zeggen dat de tekst van ‘Dirge’ me aangrijpt. Hij beschrijft zijn lijden en verterende zelftwijfel op een poëtische manier, maar bij momenten ook schokkend direct: “I hate myself for lovin’ you, and the weakness that it showed; you were just a painted face on a trip down Suicide Road”. Daar word je toch even stil van, ik althans. Aan het eind sluit hij dan toch nog af met een noot die licht aan het eind van een oneindige gewaande tunnel toont: “I hate myself for lovin’ you, but I should get over that”.

Een andere sterkhouder is, uiteraard, ‘Forever Young’. En dan heb ik het over de afsluiter van kant A van de LP, niet de opener van kant B. Het heeft er nog even om gespannen of deze tragere, slepender versie de LP wel zou halen, want Dylan wilde ‘m er niet meer op nadat een vriendinnetje van een oude kameraad hem had uitgelachen met de woorden “Komaan Bob, soft aan het worden op je oude dag?” Het zet de onzekerheid van Dylan extra in de verf, maar technicus Fraboni, die een belangrijke rol speelde tijdens de opnamen, wist hem toch te overtuigen. Uiteindelijk kwamen beide versies op de plaat, maar de meest bekende is toch ook wel de beste. Het doet me ook deugd dat Dylan weer meer mondharmonica speelt, en ook de mandoline is een opsteker in het nummer. Dylan schreef het naar verluidt voor zijn zoon Jakob, die inmiddels ook een singer-songwriter is, net als z’n vader.

‘Something There Is About You’ vind ik ook een geweldig nummer. Ook een wat tragere song, waarvan je in eerste instantie misschien denkt dat het over zijn vrouw en muze Sara gaat, maar wanneer ik dan de zin “Rainy days on the Great Lakes, walkin’ the hills of old Duluth’ hoor, begin ik daar ferm aan te twijfelen. Als je weet dat Duluth het dorp is waar Dylan werd grootgebracht, kan het evengoed een mooie mijmering zijn, de herinneringen aan een oude jeugdliefde. Dylan klinkt optimistisch en vrolijk, iets wat een jaar laten zou omslaan in tristesse en bijtende neerslachtigheid.

Dat zijn volgens mij de drie beste nummers van ‘Planet Waves’. Voor het overige zou ik niet durven beweren dat er stinkers opstaan, maar dat niveau wordt door geen enkel ander nummer gehaald. De warme aanpak (met accordeon) van opener ‘On a Night Like This’, de naïeve verliefdheid in afsluiter ‘Wedding Song’, het vanonder het stof halen van Baby Blue in ‘Never Say Goodbye’, allemaal aardig, maar meer eigenlijk ook niet. ‘Planet Waves’ is dan wel een belangrijke plaat voor Dylan geweest, maar verre van zijn beste. Wat niet wegneemt dat het alsnog een goeie plaat is, met enkele songs waarvan de meeste artiesten alleen maar kunnen dromen dat ze ooit zoiets zouden kunnen schrijven. Uiteraard heeft Dylan ook veel gehad aan de deskundigheid en het talent van Robbie Robertson, Levon Helm, Rick Danko, Richard Manuel en Garth Hudson (The Band, dus), en die combinatie bleek toch wel erg goed uit te vallen. Maar dat wisten we al van ‘The Basement Tapes’, natuurlijk.

‘Planet Waves’ is geen mijlpaal, maar je kan ‘m ook niet zomaar negeren. Zonder ‘Planet Waves’ misschien geen ‘Blood on the Tracks’, geen ‘Desire’. Al zijn dat louter speculaties van mijnentwege, die ver naast de waarheid kunnen liggen. Afsluiten doe ik met een citaat uit ‘Going, Going, Gone’, dat Dylan niet heeft opgevolgd (met name de laatste regel), met de bekende gevolgen:

“Grandma said: “Boy, go and follow your heart;
And you’ll be fine at the end of the line;
All that’s gold isn’t meant to shine;
Don’t you and your one true love ever part”.”

Bob Dylan en Sara Lownds scheidden uiteindelijk van elkaar in juni 1977, maar de neergang was al lang ingezet.

3,5 sterren

Een prachtige Dylan-plaat. Absoluut tijdloos en een prettige verrassing na een wat mindere periode. Ik vind alle songs sterk, zijn zangstem is ongelooflijk krachtig en expressief en The Band begeleidt hier goed.
Net zoals de afsluiter I'll be your baby tonight (op John Wesley Harding) een vooruitblik bleek op de songs van Nashville Skyline, zo geeft afsluiter Wedding Song hier een voorproefje van de komende studioplaat Blood on the Tracks.
Toen ik de Wedding Song voor het eerst hoorde, dacht ik: "Wauw! Als ik zó gitaar kon spelen!", en nu kan ik het! Maar zingen zoals Dylan, nee dat zal wel nooit lukken. Ik weet nog dat mijn vader zich destijds kapot ergerde aan dit nummer en naar mij riep: "Kan die kerel zijn muil NOG verder opentrekken?" Ach ja, voor mooizingerij moet je niet bij Planet Waves zijn. Dan kun je beter Nashville Skyline draaien. Ik zie trouwens tot mijn verbazing dat die plaat hoger gewaardeerd wordt dan Planet Waves.

Vraag me naar mijn perfecte Bob Dylan-plaat en ik antwoord zonder al te veel nadenken met Blood on the Tracks. Voor mij het summum van wat his holy Bobness allemaal heeft uitgebracht en Planet Waves heeft het probleem dat het het album is dat juist ervoor uitkwam. Als ik zin heb in jaren 70 Dylan, dan grijp ik ook vaak terug naar Blood (net zoals ik voor de jaren 60 naar Highway 61 Revisited ga en naar Oh Mercy, Time Out of Mind, Love and Theft, Tempest en Rough and Rowdy Ways voor hun respectievelijke decennia) en dat is zonde. Waarom? Omdat Planet Waves een compleet andere plaat is qua stijl dan Blood en waar toch ook de kwaliteit duidelijk te horen is. Van het Forever Young duo (een trage en een snelle variant, geweldige keuze om ze allebei op het album te plaatsen) tot Dirge - wat een geweldige zin is I hate myself for lovin' you and I'm glad the curtain fell trouwens, die snijdt tot op het bot bij mij - om dan uiteindelijk af te sluiten met het fenomenale Wedding Song. Gevoelsmatig heb ik dat altijd een wat onderbelicht nummer gevonden in het oeuvre van Dylan (in de zin dat je het niet vaak als "beste nummer" ziet genoemd worden), maar ik vind het één van zijn mooiste. Zoals gekend wordt Dylan hier bijgestaan door The Band, een groep die hun strepen al ruimschoots verdiend hadden, en het is een combinatie die knettert. Neem nu een nummer als Tough Mama, die climax is toch gewoon zo heerlijk stuwend. Dylan zal altijd één van mijn favoriete artiesten blijven en met Planet Waves krijg ik weer eens even een stimulans om niet altijd dezelfde albums uit de kast te halen.