Nina Hagen - Was Denn...? (2020)

Tot 2020 was ik onbekend met het werk dat Nina Hagen vóór haar illustere West-Duitse debuut met de Nina Hagen Band (1978) uitbracht, al had ik er wel over gelezen in haar biografie Bekentnisse (2010), die ik in Nederlandse vertaling heb staan. Met Was Denn...? The Amiga Recordings kwam daar verandering in.

Ben de albums achter de liedjes op mijn afspeellijsten 'New Wave & co' aan het ontdekken. Op dit moment de voorlopers van het genre, dat in najaar 1976 losbarstte. Na de New York Dolls beland ik n de periode dat de toen nog Oost-Duitse Catharina Hagen voor het label AMIGA opnam, nog met hoofdletters genoteerd. De platenmaatschappij had het alleenrecht op alle DDR-artiesten en was uiteraard één van de overheidsbedrijven in de communistische vazalstaat van de USSR.
Tegelijkertijd was er een alternatieve beweging van jonge muzikanten die in rock hun uitlaatklep vonden. Hagen beschrijft dit levendig in haar biografie, waarin ze ook verhaalt over een soortgelijke scene in Polen, waarnaar ze korte tijd stiekem uitweek.
Omdat haar moeder operettezangeres was, groeide ze op in een vrijgevochten kunstenaarsmilieu, waarin auteur Wolf Biermann uitgroeide tot haar peetvader. Hierbij werd altijd over de schouders meegekeken door de Stasi, de geheime politie van deze "democratische" republiek. Enerzijds was er in dit kunstenaars- en artiestenmilieu meer vrijheid dan voor een gewone burger, anderzijds kreeg ook Nina Hagen te maken met de controlezucht van de politici en hun controle-apparaat, de mannen in "grijze pakken met leren stropdassen".

Met deze kennis in het achterhoofd is Was Denn...? niet alleen extra gelaagd, maar af en toe verrassend fris en stevig in zowel muziek als teksten, bovendien goed uitgevoerd door klasbakmusici. Overigens verscheen al in 1992 het eerste eerste verzamelalbum met haar werk voor Amiga, dat inmiddels was overgenomen en sindsdien met kleine letters wordt genoteerd. De 2020-editie kent een andere trackvolgorde en is uitgebreid met één remix. Beide uitgaven verschenen op vinyl.

Was denn... is een verzameling singles, aangevuld met materiaal dat in DDR-tijd op de plank bleef liggen. Hierop klinken diverse stijlen uit de periode 1974-1976, als ze 19-21 jaar is. Het titelnummer opent. Een fel rockertje met blazers met Nina als frontvrouw van de groep Automobil. Met diezelfde groep werden het iets tammere track 4 He, wir Fahren auf's Land en de funk van #6 Komm komm opgenomen.
Extra aandacht besteedt ze in haar biografie aan track 8, hun grootste DDR-hit, het tragikomische Du hast den Farbfilm vergessen. Daarin verholen kritiek op Oost-Duitsland én haar operettestem: één van mijn favorieten van dit album. Laatste nummer in de rij met Automobil is het vrij conventionele poplied Wenn ich an dich denk (track 11).

Daarnaast zijn er nóg twee groepen waarmee de jonge frau Hagen met instemming van de overheid mocht werken. Met Stern-Combo Meißen werd het pittig rockende Zieh die Schuhe auf (track 5) opgenomen, met Fritzens Dampferband klinken het eveneens uptempo Mama (#7), het cabaretske Hatschi-Waldera (#10) en Wir tanzen Tango (#13) doet met een vilein randje precies wat het zegt.
De overige nummers staan op naam van Nina Hagen solo. Ik werd omvergeblazen door track 2, Das kommt, weil ich so schön bin dat klinkt als één van de briljante artrocknummers van Roxy Musics debuut.
Rangehn bevat uptempo rock met wahwahgitaar, Honigmann is een schlagerballade (ze beschrijft dit genre in haar bio met grote afschuw maar vertelt dat ze in de DDR niet alles kon weigeren), op Ich bin so alt klinkt pop met blazers, Ich bin da gar nicht pingelig is swingende schlagerpop.
Vervelend is de slottrack: een 1992-remix van Du hast den Farbfilm vergessen met zielloze drumcomputer. Ongetwijfeld bedoeld om kort na de val van de muur (1989) aandacht te genereren voor het vroege werk van Nina Hagen en haar toenmalige platenlabel.

Al met al een album dat een vooroordeel bij mij wegblies over de muzikale vrijheid in de DDR: op vinyl kon meer dan ik dacht, ondanks alle repressie.

Hagen is kláár met de DDR en krijgt op 6 december 1976 toestemming het land voorgoed te verlaten. Op 10 december arriveert ze in het West-Duitse Hamburg bij haar peetvader, die na een optreden in Keulen in november de toegang tot de DDR werd ontzegd. Met hem verblijft ze enige tijd bij diens communistische vrienden in Italië, mede om de nieuwsgierige Duitse pers te ontlopen. Bovendien regelt Biermann in Berlijn een platencontract bij CBS, dat haar de tijd gunt om te wennen aan het westen.
Vervolgens vertrekt ze naar een eveneens ex-DDR'ster in Londen, waar ze spoedig bevriend raakt met Ariane Forster alias Ari-Up van punkgroep The Slits. Deze is de dochter van de Duitse Nora Maier, sinds kort de partner van Johnny Rotten. Op deze wijze zijn de twee vriendinnen getuige van enkele repetities van de Sex Pistols en bovendien brengt Forster haar naar reggaeconcerten.
Vol van alle indrukken keert ze terug naar Duitsland en omdat ze inmiddels weet wat ze wil, vormt ze met de leden van de West-Berlijnse groep Lokomotive Kreuzberg de Nina Hagen Band.

Mijn reis door de wortels van punk en new wave vervolgt echter in Londen met pubrockers Brinsley Schwarz.

Zitten hele leuke nrs tussen.
Wir tanzen tango...soort marlene dietrich!
Soms lekker fout...erg grappig