Black Sabbath - Paranoid (1970)

Toyah & Robert's Sunday Lunch - Paranoid

Belachelijk slecht (dit is dus de wereldberoemde Robert Fripp en Toyah).

Een album met War Pigs, Paranoid en Iron Man op één LP kant. Onmogelijk dat dat nog mis gaat natuurlijk,.
Beste Black Sabbath album, zeker uit de Ozzy periode.

Het tweede album van Sabbath dat ik in zijn geheel hoorde was Paranoid, de compilatie We Sold Our Soul... niet meegerekend. Die verzamelaar had grote indruk op mij gemaakt, voor het album Paranoid was het dus uitzoeken of er andere pareltjes op stonden.
Het moet ergens begin ’81 zijn geweest dat ie vanuit de bieb op mijn draaitafel belandde. De hoes vond ik niet tof. Een man in een geel-rood trimpak (zo heette dat toen nog) en een blauw supermanzwembroekje, een witte brommerhelm op, rood schild en kromzwaard in de handen, springt achter een boom vandaan. Hartstikke mesjokke! Paranoid klopte wel als titel; mooi was het niet.
Bij nadere observatie herinnerde ik me de nachtelijke dropping van het zomerkamp waar ik drie jaar eerder bij was, toen ome Henk ons in het bos probeerde bang te maken door in een carnavalspak van achter een boom tevoorschijn te springen: ‘Boeh!’
Jaren later leerde ik dat de band het album War Pigs had willen noemen; dan snap ik de hoes beter, maar ook in dat geval oogt het onnozel. Passender was een hoes als deze van Wishbone Ash of deze van Count Basie geweest. Eén van de vele zaken die misgingen in de bandcarrière, zoals gitarist Tony Iommi met veel onderkoelde humor vertelt in zijn biografie Iron Man (2012). Op de hoes van Live Evil (1982) zouden ze bovendien zelf laten zien hoe het had gekund, zie tweede figuur van rechts.

Let the music do the talking! Op de A-kant staan drie nummers die ik al kende: War Pigs, Paranoid en Iron Man. Wat ik toen – nu nog steeds – zo goed vond waren de tempowisselingen in de langere nummers. Maar ook geluidseffecten als de sirene in de eerste klanken van de plaat of de vervormde stem in het intro van Iron Man droegen bij aan de sfeer. Paranoid is kort, krachtig en straalt warempel wanhoop uit. Ozzy, die sowieso goed op dreef is op dit album, brengt met zijn typische stem extra sfeer.
De teksten probeerde ik zo goed als dat ging te volgen. Die van War Pigs bleken verbazingwekkend hippie-achtig met z’n vredesboodschap; voor een duister imago als dat van Sabbath vond ik het bijzonder dat iedereen die de oorlog zoekt, wordt voorgehouden dat je voor de troon van God zal komen te staan. Iron Man is als een spannende science-fictionfilm, dat kende ik nauwelijks uit de pop/rockmuziek. Nieuw voor mij was Planet Caravan, een ingetogen zweverig liedje dat mooi is voor het contrast maar me te lang duurde; wél met fraaie jazzy gitaarsolo.
De B-kant bevat drie nummers die ik nog niet kende. Het donkere Electric Funeral opent, een lied over een dreigende atoomoorlog met robots. Daarna Hand of Doom, dat z’n titel eer aandoet en alweer een vredesboodschap heeft: ik kon in ’81 ‘bomb’ en ‘Vietnam’ onderscheiden, woorden die ik verbond aan de journaalbeelden van enkele jaren eerder. De track duurt ruim zeven minuten en bevat de nodige variatie. Rat Salad doet nog sterker dan de vorige track aan een livejam denken, compleet met drumsolo. Van afsluiter Fairies Wear Boots snapte ik de titel nooit, maar de muziek kende ik van de verzamelaar en die was ijzersterk met z’n eigenwijze riffs en ritmes.

Zo’n elpee mocht je drie weken lenen. Het was dus zaak om ‘m veel te draaien en dan de beste nummers op een cassettebandje te zetten. Na drie weken kwam ik tot de conclusie dat de vier “nieuwe” nummers weinig toevoegden, ondanks dat de band heerlijk musiceert. De plaat viel dus tegen, constateerde ik enigszins beduusd.

Vandaag draaide ik 'm weer eens, zoals incidenteel in de voorbije jaren. Dat het album de sfeer van de Koude Oorlog en de dreiging van de atoombom uitademt, is evident. Die sfeer staat me nog levendig voor de geest: twee jaar nadat ik de plaat voor het eerst draaide zou “ons eigen” Doe Maar er bijvoorbeeld ook bij stilstaan, in de jaren dat de anti-neutronenbomdemonstraties menigtes trokken (Over de Muur van Klein Orkest!).
In dit opzicht stond Sabbath in 1970 veel dichter bij de hippiebeweging dan ik elf jaar later als fan doorhad. Ook de muziekpers benaderde dit sombere realisme niet of nauwelijks, meestal ging het over het duistere imago, drugsgebruik of de meesterlijke riffs.
Ik heb nog eens extra op de tekst van Fairies… gelet. In het kort: de ik-persoon zag elfjes dansen met een dwerg en de dokter stelt als diagnose dat dit komt door teveel blowen. Hihihi…

Net als indertijd constateer ik dat dit nooit mijn favoriete album van de groep zal worden, ook al valt er in muzikaal opzicht genoeg te genieten. In ’81 wist ik welke plaat ik hierna zou gaan lenen: Never Say Die, die had wél een toffe hoes.

Tweede album van de band, nog in hetzelfde jaar uitgebracht als het debuut en net zo goed. Ook hier een aantal krakers van jewelste, alsmede meer ingetogen werk als het zweverige Planet Caravan. Daar kan ik dan zelf wat minder mee, maar het grootste deel van het songmateriaal is gelukkig de moeite waard.

Ik blijf er een halfje bij doen en weer af halen...

Stop daar gewoon mee nadat je er een halfje hebt bijgedaan.

Ik was 12, op vakantie met mijn familie, en had net een à 3 maanden geleden rock muziek ontdekt. Niks speciaals, een beetje Bowie, beetje Beatles, beetje Queen, vooral de bekende iconische dingen. Ik zat gerust in een stoeltje naar een rock playlist te luisteren in de hoop nieuwe dingen te vinden en ineens hoorde ik het. Die stilte, de rustige maar toch onrustige drums, de gitaar die ineens scheurt, "I Am Iron Man". Gelijk verliefd geworden erop, nummer vaak gedraaid en uiteindelijk ook het album uiteraard. Ik denk dat dit na Appetite For Destruction (ook een super goed album, klassieker) mijn obsessie was geworden van die tijd. Alle nummers waren fenomenaal, hoewel ik vroeger Rat Salad minder vond. Uiteindelijk werd Paranoid het eerste album die ik op LP heb gekocht en ik heb er geen spijt van. Fan-tas-tisch album. Hoewel ik het al zo vaak heb gehoord verveelt het nooit. War Pigs heeft een beetje zijn kracht verloren, maar als ik die openingsnoten van Paranoid hoor spring ik gelijk omhoog. Het krachtige gevoel van War Pigs, de denderende baslijn van Hand Of Doom, de energie die er vanaf spat bij Paranoid en Fairies Wear Boots tot het zweverige gevoel van Planet Caravan, dit album is fantastisch en zal ALTIJD een speciale plek in mijn hart hebben - en in mijn Top 10

Stel je eens voor hoe Paranoid in 1970 werd ontvangen. Weg alle liefdadigheid van de sixties. Black Sabbath kwam uit de industriemetropool Birmingham en alle zwartgalligheid uit deze grauwe stad verwerkten ze in hun muziek. Moddervette gitaarriffs, een bassist die de gitaarpartijen volgt in plaats van een bodem legt. Een jazzy drummer en een eh, bijzonder zingende frontman. En niet te vergeten klassieke rocksongs. War Pigs zet meteen de toon gevolgd door de altijdgroene Paranoid. "Finished with my woman, 'cause she couldn't help me with my mind". Hoe verzin je zoiets? Verder met het trippy Planet Caravan en daarna weer een lekkere riedel rocksongs. Tony Iommi blies tijdens de opnames de pickup van zijn Fender op (hoe?) en ging verder met zijn reserve gitaar, een Gibson SG. En wat een toon! Geen wonder dat dit zijn vaste metgezel werd. Samen met Laney buizen amps, ook uit Birmingham.

Paranoid was de definitieve doorbraak van Sabbath, vooral in de Verenigde Staten. En er komt nog zoveel moois hierna.

Is precies nog iets sterker dan hun debuut. Topfavoriet blijft War Pigs. Onverslijtbaar nummer !
Ik kan trouwens "Planet Caravan" best wel smaken.
Voila weeral een klassieker meer in mijn platenkast

Zo dan! Daar! Pak aan!

Wat valt er nog meer te zeggen over Paranoid? Het album is een universeel geliefde klassieker en een hoeksteen van het metalgenre, en als je kijkt naar de tracklist is het niet moeilijk om in te zien waarom. War Pigs is een meesterwerk in sfeer (die sirene! die teksten!) en songopbouw. Paranoid is een kort maar krachtig lijflied en veruit het bekendste Sabbath-nummer: zo staat de teller op Spotify op datum van schrijven maar liefst op meer dan een miljard(!) plays. De legendarische riffs van Iron Man staan dan weer in het geheugen van elke metalliefhebber gegrift. Daar tussenin staat het sombere, spacey, meditatieve Planet Caravan, de eerste en zeker niet de laatste vreemde eend in de bijt waarop Ozzy & co. aantonen van alle markten thuis te zijn en met succes andere genres en experimenten te kunnen opzoeken. Dat kunstje zou men nog meermaals herhalen op volgende albums, en ik vind het absoluut een dimensie toevoegen aan de sound van deze band.

Kortom: de eerste helft van het album verdient de volle mep wat mij betreft. Paranoid heeft uiteraard ook nog een tweede helft. Electric Funeral drijft vooral op een sfeervol, maar repetitief doom-riffje dat net wat te lang wordt herhaald om de volledige speelduur te beklijven; gelukkig zit er een heerlijke versnelling in het midden die voor de nodige afwisseling zorgt. Hand of Doom volgt enigszins diezelfde structuur, maar met wat meer verschillende passages waarbij snel/traag en hard/zacht elkaar afwisselen als de highs en lows van een heroïneroes. Rat Salad is voor dit album wat Moby Dick is voor Led Zeppelin II: een prima drumsolo verpakt in een paar swingende riffs. Fairies Wear Boots is een geinige, tekstueel simpele afsluiter die de spot drijft met skinheads waar de groep het na een optreden mee aan de stok kreeg.

Mijn afdronk van dit album is dat het een terechte klassieker is, maar dat er wel een zeker onevenwicht in de songkwaliteit zit tussen kant A en B. Hoezeer ik de laatste 4 nummers ook kan waarderen, de lat ligt zo hoog in de eerste helft dat de tweede helft daar wat bij afsteekt. Daarom heb ik toch een lichte voorkeur voor het meer consistente debuutalbum boven deze. Toch kom ik in de eindbalans uit op 4,5* voor dit monument in de metalgeschiedenis.

1. Black Sabbath
2. Paranoid

Hier staan echt bangers op, al helemaal voor zijn tijd.