Boris - Boris at Last -Feedbacker- (2003)

Boris, die bandnaam is zo goed als synoniem van hipster garbage. Lovende, hatende maar vooral trollende berichten vliegen je om de oren als de naam van deze Japanse undergroundband valt. Een van de berichten die de haters vaak om hun oren krijgen is 'dit is te diepgaand voor je!' en 'je hebt een slechte smaak!'. Toen ik voor het eerst op deze discussie stuitte geloofde ik nog in het onnozelle en pretentieuze idee van een goede smaak, dus ik moest ook maar eens naar Boris gaan luisteren, het eerste album dat ik kon vinden was deze feedbacker. Na een paar minuten luisteren begreep ik al waarom deze bend voor zoveel herrie zorgt, dit is aparte muziek! Drone doom schijnt het labeltje voor dit soort muziek te zijn, al vind ik die benaming zelf een beetje suf, doom beschrijft de sfeer van dit plaatje totaal niet.

Maar goed, laat ik het eerst maar over de muziek zelf hebben. Deze hele feedbacker is eigenlijk één heel lang nummer dat vooral bestaat uit bijna eindeloos doorgalmende geluiden. Om het heel lullig te verwoorden klinkt het een beetje als zo'n oude koelkast. Hoewel ze allemaal van deel uitmaken van het geheel onderscheiden de nummers zich duidelijk van elkaar. Deel 1 is duidelijk de sfeerzetter, deel 2 is veel melodischer, er word ook in gezongen en er zit een gitaarsolotje in. Deel 3 is wat meer upbeat, deel 4 is pure chaos, deel 5 brengt de rust van het begin terug en is een mooie afsluiter. Als je dit allemaal gehoord hebt... Is er iets met je gebeurd, ik kan moeilijk omschrijven wat precies. Het is alsof de klanken je meenemen naar plekken in je eigen geest die je nog nooit gezien hebt. Feedbacker is een mooi album om je leven bij te overdenken. Het is misschien wat moeilijk om je hoofd er bij te houden als je deze plaat beluistert, maar het is het echt waard. Absoluut een van mijn favoriete albums en de beste van Boris.

Het Japanse rockfenomeen Boris staat voor slome stonerrock, traag slepende muren van feedback die rustig aanzwellen en met zachte druk proberen geluidsmuren te slopen. Of toch op dit album, want hun muziek is erg divers - zelf ben ik buiten dit album nog niet echt overtuigd van hun kunnen. Maar Boris At Last: -Feedbacker- is alles wat men kan verwachten van het genre. Drone metal, dus erg lang aangehouden tonen die traag muteren en de muziek een soort massief, robuust karakter geven. Boris gaat ook prat op psychedelische invalshoeken, die af en toe voor een uitbarsting zorgen. Niet voor het ongetraind oor, want zoals de titel al aangeeft is de essentie van het nummer feedback, dus geluid dat uit de versterkers komt en dan opnieuw in de ingang wordt gestuurd, zodat een vicieuze cirkel wordt gemaakt waar de resonanties de klankevolutie bepalen.

Boris At Last: -Feedbacker- is één grote compositie van 43 minuten, die opgesplitst is in vijf segmenten. In het eerste deel wordt de opbouw voorzien met zachte golven feedback die als een soort ambient fungeren. Boris slaagt er wonderwel in om de tien minuten vol te krijgen zonder te vervelen - een hele prestatie. In het tweede en langste segment valt de drum in, met de ride cimbaal die als metronoom de pas aangeeft in een begrafenisoptocht. Geleidelijk aan komen de achtergrondversieringen van de gitaar meer naar de voorgrond. Ze bouwen rustig de spanning op, om na acht minuten met stille trom de solo in te zetten. Dat is het hoogtepunt van de plaat, met virtuoos scheurende psychedelische gitaar. Zang is er nog niet geweest tot dusver, het is pas aan het eind van het tweede deel dat Takeshi invalt, quasi onverstaanbaar met een mengeling van Japans en Engels (denk ik). Het einde van het kwartierlange nummer is dan de opbouw naar deel drie, waar pas echt alle remmen losgelaten worden. Niet echt mooi, maar wel gruwelijk intens. Het tempo gaat met een ruk omhoog, en de muziek transformeert volledig. Op dit moment valt pas echt op hoe uitstekend de productie is. De riff op 2:14 klinkt ontzettend zwaar, zonder scherpte te verliezen. Het hele album door is het verwonderlijk dat ze erin slagen om het effect van zwaarte te bewaren.
Deel vier is het meest controversiële. Een echte orgie van gitaarlawaai wordt na een minuut bijgestaan door trage drums, de schrille klanken blijven het gehoor teisteren totdat ze zelfs de drums overstemmen, waarna ze eindigen met vier minuten van nagalmende elektrisch gitaar - het saaiste stuk van de plaat. Het einde is dan een herneming van de ingetogen melodie van deel twee, en biedt een soort instrumentale nazorg voor de gehoorschade die na deel vier imminent is.

Ik las eens de vergelijking van deze muziek met traag stromend lava, en die dekt best de lading. Vunzige noiserock van de bovenste plank.

Ik beluisterde dit album voor het RYM top-250 review topic – anno augustus 2022 was dit RYM #230

Boris at Last – Feedbacker was mijn kennismaking met Boris en lange tijd de enige volledige plaat van ze waarin ik me verdiept had. Dat lag allerminst aan Feedbacker zelf, want ik herinner me dat dat vanaf de eerste beluistering best een openbaring was. Maar ik had het gevoel dat ik er wel voldoende aan had voor wat betreft Boris, omdat het relatief zware kost is.

Je zou het gimmicky kunnen noemen om een feedbacker plaat met 3 minuten aan rondzingende gitaarfeedback te starten, maar zo voelt het mij niet aan. Dit is meer een ode aan de gitaartextuur, in de vorm van feedback in een rustig interpreteerbare vorm gegoten. Misschien is de titel daarom maar goed ook, want als een Lou Reed (om maar iemand te noemen…) met zo’n idee aankomt, buitelen de mensen over elkaar heen om te benadrukken hoe ontzettend slecht het wel niet is. Alsof ze genoegzaam zijn eindelijk een ‘slechtste album ooit’ gevonden te hebben waarbij niemand over die kwalificatie zal vallen. Of eindelijk een plaat hebben gevonden om een 0.5*-review aan te wijden. Nou is Feedbacker in de eerste plaats een beter album dan Metal Machine Music, maar het prikkelt de gedachten wel: zou Lou Reed ook beticht zijn van rotzooi als hij met deze plaat op de proppen was gekomen? Zou hij dan niet 2.11* gemiddeld scoren tegenover bijna het dubbele van Boris? Zou zijn MuMe genre-aanduiding dan niet “Avant-garde” (wat dat ook moge zijn) zijn, en die van Boris gewoon “Rock” (wat dit is)? Wat dat betreft heeft Boris een prettig filter: zij mogen wel conceptalbums maken. Want zoals Flood eerder in de RYM-lijst al een duidelijk conceptalbum was, is ook deze plaat een zuivere conceptuele ode aan de elektrische gitaarsound.

Tot zover deze bespiegeling, over naar de muziek: die is log, zwaar en traag en staat net als op Flood in sterke mate in dienst van de opbouw. Geen postrock-cliché-opbouw met aanzwellende gitaren en uitbarstingen, maar hele zuivere, pure en misschien wel doelbewust saaie opbouw. Het maakt dat de plaat vermoedelijk alleen interessant is voor luisteraars die voldoende waardering kunnen opbrengen voor sonische textuur. Boris verkent hun gitaren alsof ze Sonic Youth zijn, maar maakt daarmee meer minimalistische composities dan liedjes. Traagheid wordt bewust ingezet als middel om het pure geluid en de textuur een centralere plaats te geven. In de tweede helft van Feedbacker02 wordt zelfs een typisch schurend hardrockgeluid aangegrepen om als het ware op 20% van de reguliere snelheid binnenstebuiten te keren en te ontleden. Ik ben geen fan van dat geluid (en in het algemeen niet van de gitaar in het bijzonder, sowieso het meest overgebruikte instrument in de muziekwereld), maar kan het erg waarderen in de context waarin het door Boris geplaatst wordt.

Evengoed een mooie plaat dus, in al zijn eenvoud waarbinnen de grote verkenning kan starten. De gitaarfeedback wordt hier volledig uitgespeeld. Soms kun je er lekker op surfen, soms doet het pijn aan de oren. Maar altijd blijft het spannend en staat wat er gebeurt in dienst van de opbouw en het album. De plaat groeit bij mij niet echt, maar staat wel stevig in de grond als een groot metalen beeldhouwwerk.

Kortom - een sterk staaltje metal machine music: 4*