Ik vrees dat ik veel Yes-liefhebbers tegen me in het harnas ga jagen door te zeggen dat Relayer stiekem één van mijn favoriete albums van de Britse progressievelingen is. Sterker nog, ik heb sterk de neiging het boven Close To The Edge te zetten. Het is een beetje mijn 'guilty pleasure van Yes' oeuvre' als ik het zou moeten omschrijven.
Altijd wanneer ik een nieuw album tegenkom dat mijn muzikale enthousiasme wekt, zoek ik voordat ik het ga beluisteren even een recensie op. Gewoon, een algemeen beeld voor mezelf creëren van wat ik ongeveer zou kunnen verwachten. Wat over het algemeen de highlights zijn en wat als 'minder' wordt ervaren. Zodoende deed ik dat toentertijd ook voor Relayer, waarna ik op
deze recensie stuitte. Om bij voorbaat al in een alternatieve volgorde naar Relayer te luisteren vond ik wat overdreven: ik wilde eerst voor mezelf bepalen of het album, zoals de recensie schrijft, inderdaad ‘onevenwichtig’ is te noemen.
En verrek, of de recensie de spijker niet volledig op zijn kop slaat... Na enkele luisterbeurten merkte ik bij mezelf dat ik totaal niet kon genieten van het album. Ik weet niet of dat kwam doordat Relayer op het eerste gehoor vrij veel is om muzikaal te verteren of dat het kwam door de volgorde van de nummers. Ik wist in ieder geval dat ik iets anders moest proberen, want de luisterbeurten die ik er al op had zitten hadden zeker geen slechte indruk achtergelaten: Relayer bevatte genoeg kwaliteit, maar het pakte me niet. Toen schoot me ineens de recensie te binnen en het idee om Relayer in een andere volgorde te luisteren: proberen maar!
Daarna begon het liefdesverhaal tussen mij en Relayer op te bloeien, want ik ben toch wel een klein beetje verliefd op deze plaat. Relayer bevat slechts drie composities, die ik standaard beluister in de volgorde: Sound Chaser - To Be Over - The Gates of Delirium. Alle drie zijn het schoten in de welbekende roos.
We beginnen Relayer met Sound Chaser, wat mij betreft meteen de (relatief gezien) 'minste' song van de plaat en de song waarbij het kwartje bij mij pas heel erg laat viel. Meteen wordt duidelijk dat we hier uiteraard niet met de heer Wakeman te maken hebben, maar met een nieuwe toetsenist: Patrick Moraz. Zijn jazz-fusion-achtige insteek is op de hele plaat merkbaar en zorgt er ook voor dat Relayer echt op zichzelf staat binnen de discografie van Yes (Relayer zou namelijk ook de enige studioplaat zijn waar Moraz bij betrokken zou zijn).
Verder presteert Sound Chaser het om haar naam volledig eer aan te doen. De luisteraar wordt meegezogen in een sonische, negen en een half minuten durende rollercoaster, waarbij Yes van hot naar her springt. Op het eerste gehoor kon ik hier helemaal niks mee, maar na hard doorzetten en vele luisterbeurten kan ik toch wel zeggen dat Sound Chaser voortreffelijk in elkaar zit. Op de manier hoe ik er naar luister bestaat het nummer uit drie delen: een knotsgek intro waarin elk bandlid volledig uit zijn plaat gaat (0:00 - 3:01), een etherisch klinkend middenstuk (3:01- 6:14) en tot slot (weer) een drukke sectie, waarmee het nummer uiteindelijk eindigt. Tekstueel gezien lijkt het nummer te gaan over de staat van verliefdheid, dat in de tekst (en zeker ook met de muziek) gecombineerd wordt met het concept van geluid, wat natuurlijk een leuke verwijzing is naar de titel van het nummer en de muziek in het algemeen:
From the moment I reached out to hold, I felt a sound
And what touches our soul slowly moves as touch rebounds
And to know that tempo will continue
Lost in the trance of dances as rhythm takes another turn
As is my want, I only reach to look in your eyes
To Be Over vormt binnen de plaat een heerlijk rustpunt na het drukke (en daardoor enigszins vermoeiende) Sound Chaser en het epische The Gates of Delirium dat dan nog moet komen. Net als bij Sound Chaser doet ook To Be Over haar naam eer aan. Het nummer begint met een heerlijke oorwurm (zijn het twee keyboards of één keyboards met de gitaar van Howe?), waarna in het verdere verloop de sfeer heerlijk luchtig blijft. Die luchtige sfeer schijnt ook door in de lyrics: Wanneer het slecht gaat, realiseer je dat je je geen zorgen hoeft te maken, het komt allemaal goed. Vooral het tweede deel van To Be Over kan me bekoren: het voelt zo episch en voldaan aan, dat het klinkt alsof het ‘af’ is (dat is heel erg vaag, want het is lastig uit te leggen). Subliem nummer
Yes heeft echter, met deze alternatieve tracklist, het beste voor het laatst bewaard: het 22 minuten lange The Gates of Delirium heeft de eer Relayer af te sluiten. Ik weet nog wel dat toen ik het voor de eerste keer beluisterde, ik een beetje verward achter bleef. 'Delirium', wat betekent dat nou? Na een kortstondig tripje op het wereldwijde web komen we erachter dat met een 'delirium' een 'toestand van geestelijke verwardheid' wordt bedoeld. En wederom moet ik concluderen dat ook The Gates of Delirium haar naam behoorlijk eer aan doet, want een titel die pretendeert 'de poort van de toestand van geestelijke verwarring' te zijn, sluit naadloos aan bij de thematiek die achter dit nummer schuilgaat.
Het nummer is gebaseerd op het literaire werk 'Oorlog en Vrede' van Lev Tolstoj. Ik kan hier wel een hele oratie gaan houden over de tekst van The Gates of Delirium en over hoe het nummer muzikaal en tekstueel gezien gekoppeld kan worden aan het werk van Tolstoj, maar ik moet eerlijk bekennen dat ik Tolstojs werk (nog) niet heb gelezen (wat ik toch met enige schaamte moet bekennen, aangezien het één van de hoogtepunten in de wereldliteratuur schijnt te zijn) en me nog nooit heb verdiept in de tekst van The Gates of Delirium. Desalniettemin kan ik constateren dat het middendeel de daadwerkelijke oorlogsscène representeert (wat echt heel erg goed gedaan wordt en waar ik, als beelddenker, heel erg door wordt geraakt) en dat het laatste deel, Soon, eigenlijk een soort eureka-moment is (in de lyrics wordt dit in een metafoor gegoten middels 'het licht') waarbij er gerealiseerd wordt dat wij als mensen niks hebben aan oorlog voeren:
Soon, oh soon the light
Ours to shape for all time, ours the right
The sun will lead us
Our reason to be here
Als laatste wil ik nog even stilstaan bij de hoes van Relayer. Ik durf toch wel met enige zekerheid te stellen dat deze hoes één van mijn favoriete hoezen ooit is. De volgende quote van maker Roger Dean beschrijft treffend wat het idee achter deze fabelachtige hoes was:
The album's sleeve was designed and illustrated by English artist Roger Dean, who had designed artwork for the band since 1971, including their logo. In his 1975 book Views, Dean picked the cover as his favourite for Yes, and the recording he enjoyed the most. He revealed his intention of depicting "a giant 'gothic' cave" for the sleeve, "a sort of fortified city for military monks". The painting originated from a watercolour sketch Dean had done while studying in college. Speaking about the cover in 2004, he said: "I was playing with the ideas of the ultimate castle, the ultimate wall of a fortified city. That was more of a fantastical idea. I was looking for the kinds of things like the Knights Templar would have made or what you'd see in the current movie Lord of the Rings. The curving, swirling cantilevers right into space." The images depicted in many of Dean's album covers set an otherworldly tone and are an identifiable part of the band's visual style. For Relayer, the warriors on horseback reflect the lyrical themes of war present in "The Gates of Delirium".
Al met al is te stellen dat Yes hier, wederom, een totaal andere weg in slaat. Met Tales from Topographic Oceans raakte Yes me kwijt, maar met Relayer pakken ze me volledig terug. De marathon dwingt me Relayer boven of onder Close To The Edge te zetten, en ik denk toch dat Relayer een nipte nummer één positie te pakken heeft. Relayer overdondert me meer en is een plaat die ik liever opzet dan Close To The Edge. Geheel objectief ben ik echter niet, want Relayer is eigenlijk mijn stiekeme favoriet: mijn 'guilty pleasure Yes plaat'. Dat maakt dat ik toch het hoge woord eruit moet halen: Relayer is mijn favoriete Yes plaat.
Stand:
1. Relayer - 5*
2. Close To The Edge - 5*
3. Fragile - 4*
4. The Yes Album - 4*
5. Time And A Word - 4*
6. Yes - 3.5*
7. Tales From Topographic Oceans - 3*