16 Horsepower - Secret South (2000)

Enkele maanden terug ontdekte ik via een Knock Out (toch nuttig ) Black Soul Choir. Het was mijn eerste kennismaking met 16 Horsepower, en wat voor een. Langzaam ontwikkelde het nummer zich toch een van mijn all-time favourites. Toen moest het er dan maar eens van komen: mij verder verdiepen in het werk van deze band.

Secret South werd mijn eerste echte kennismaking met 16 Horsepower. Overdonderend. Secret South is een hele dreigende donkere plaat. Ik ben geen Zachary Glass, die bij steeds minstens vijf beschrijvingen paraat heeft om de beelden die hij bij zijn favoriete platen binnenkrijgt te concretiseren. Ik ben een behoorlijke schrijver, maar wordt stiekem altijd een beetje jaloers op mensen die gevoelens bij muziek prachtig in woorden om weten te zetten. Ik heb die diepere gevoelens zelden.

En laat dit nu net een plaat zijn waar mijn hersenen wel een duidelijk plaatje bij laten zien. En ja, toevallig of niet, dat komt aardig overeen met wat Zachary hierboven beschrijft. Dreigende luchten pakken zich namelijk samen boven de Amerikaanse prairies. Onweer barst los, de rode aarde stuift op in de stormen, en blaast daarmee ook mij weg.

Bijna beangstigend dus, maar wat een trip door woeste landschappen. Clogger behoort niet tot mijn persoonlijke favorieten, misschien moet ik er nog even inkomen, wie zal het zeggen. Wayfaring Stranger klinkt traditioneel, en is een prachtige opmaat tot het nog prachtigere drieluik wat erop volgt. Dan Cinder Alley! Wat een sfeer! Inderdaad, Zachary slaat de spijker weer eens op zijn kop, beangstigend. Cinder Alley is op zichzelf misschien wel het beste nummer, maar niet compleet zonder dat Burning Bush en Poor Mouth daarop volgen. Alsof een stem uit de hemel de binnenlanden van de US of A overschalt. Na dit fantastische drieluik kan de plaat voor mij al niet meer stuk.

Hoewel dit gedeelte van het album bijna niet te evenaren is, blijft 16 Horsepower steeds boeien. Silver Saddle is opnieuw buitengewoon stemmig, en dan het introotje van Praying Arm Lane... eindelijk even rust. Maar oei, een halve minuut later is de korte windstilte alweer overgegaan in een fikse onweersbui, en schuilen is in de uitlopers van de Rocky Mountains niet mogelijk. Ook bij Splinter biedt slechts het intro een klein beetje lucht. Wat volgt is het dan toch ook weer adembenemende Just Like Birds. Je zou bijna een wat luchtiger track verwachten bij het zien van de titel, maar nee. Ook hier weer die heerlijke dreiging, nu weer op een vrij ingetogen wijze.

He, pfff... Nobody Cept You. De zon breekt toch nog even door. We moeten immers wel door blijven ademen. Straw Foot kent weer een heerlijk traditioneel introotje, klinkt weer lekker donker, doch niet meer zo beangstigend als tot aan de laatste twee nummers. Een zeer waardige afsluiter.

Dan is het over met Secret South, ben ik weer terug op mijn kamertje in Tilburg en prijs ik mij gelukkig dat ik zo mijn kleine probleempjes heb af en toe, maar dat het zo erg allemaal niet kan zijn. En hier schijnt tenminste de zon buiten. Maar ik zou absoluut die donkere trip door het wilde Westen niet hebben willen missen. Ik ben tijdens het tikken van deze recensie tot de conclusie gekomen dat het belachelijk is dat deze plaat slechts op negen staat en het met 4.5* moet doen. Promotie dus!

Het geheime Zuiden.
Dorpjes zonder internet en televisie.
Telefoonverkeer bestaat er niet.
De enige transport is met paard en wagen.
Zanger David Eugene Edwards is in zijn thuisland tevens sheriff.
Zo’n beeld heb ik voor ogen.
Alsof de tijd daar honderd jaar heeft stil gestaan.
Geen binding met het heden.

Bij Wayfaring Stranger denk ik aan geketende gevangenen.
Werkend aan onaangelegde spoorwegen.
Ongeschoren en verbrand gelaat.
Gravend met gebroken ruggen.
Niet het Wilden Westen van Italiaan Ennio Morricone.
Ondanks de geweldige soundtracks.
Het Denver van Sixteen Horsepower.

De violen in Cinder Alley staan symbool voor Ierland.
Het vermaak tijdens de lange overtocht.
Whisky en gedans om het thuisfront te vergeten.
Immigranten op weg naar het Beloofde Land.
Hopend op een beter toekomstperspectief.

De voordracht van Dave Eugene Edwards is zekerder.
Demonen van Low Estate zijn overwonnen.
Het spannende en gejaagde is verdwenen.
Gekozen voor een veelzijdiger breder geluid.
Tradities en Roots blijven gehandhaafd.
Genoeg te genieten.

Helaas bestaan ze niet meer.
Gelukkig ooit live mogen aanschouwen.
Bedrevenheid van Sixteen Horsepower.
Eenmaal American Wheeze van Sackcloth 'N' Ashes ervaren.
Gespeeld op een Chemnitzer Concertina.
Een soort van trekzak.
En ik was verkocht.

Prachtig album, en dan vooral het mooie Straw Foot. (die dan weer in de favoriete tracks-statistieken van MuMe ergens onderaan bungelt) Er gaat ook een mooi verhaal rond over de tekst, en voor de mensen die hebben gedacht: waar zou die strooien voet nou voor staan? Ik zal 't jullie vertellen.. (hoezee!)

We gaan terug naar lang vervlogen jaren, helemaal terug naar de Amerikaanse Civil War (ja, dat is lang geleden) waar men boeren van het platteland afhaalde om ze te laten meedraaien in het leger. Een probleempje was dat die boeren niet de slimsten onder ons menswezens waren, en links en rechts nooit zo goed uit elkaar konden houden. Omdat manschappen zichzelf snel moesten verplaatsen, wilden de officieren de soldaten laten marcheren. Dat gaat echter niet zo gemakkelijk als je het verschil tussen links en rechts niet weet, en je met een groep steeds maar een willekeurig been kiest om mee te beginnen..

Dan maar niet marcheren? Nee, de officieren bedachten daar wat op (wat 'n slimme gasten toch!) De boeren, met veel ervaring op boerderijen uiteraard, konden wél het verschil zien tussen stro en hooi. Onze slimme officiertjes konden dat in hun voordeel gebruiken: ze bonden aan de ene voet stro en aan de andere voet hooi. En daardoor konden ze toch marcheren. Hayfoot! Strawfoot! Hayfoot! Strawfoot!

En zo marcheerden ze voort..

”Secret South” is zo’n album dat je direct bij je strot grijpt en onder je huid gaat zitten. De sfeer op dit album is van begin tot eind beklemmend en donker. Hoewel religie niet iets is waar ik me direct mee identificeer is de religieuze thematiek op ”Secret South” intrigerend en draagt het bij aan de eerder genoemde sfeer. Zoals al eerder door anderen opgemerkt roept ”Secret South” een apocalyptisch beeld op, een onheilspellende plek, desolaat en dreigend. Je voelt je opgejaagd door de bezwerende en prekende David Eugene Edwards. Constant kijk over je schouder. Dit maakt ”Secret South” tot een spannende en bij tijd en wijlen angstige luisterervaring. Maar wel eentje die meer dan de moeite waard is. Je kunt gewoon niet stoppen met luisteren. Je moet verder. Mooi vind ik de subtiliteiten die je her en der hoort. Een mooi voorbeeld is de subtiele achtergrondzang die voor een mooie tweede laag zorgt en tegelijkertijd bijdraagt aan de constante dreiging. Een nummer als ”Burning Bush” illustreert dit heel treffend. Het gebruik van traditionele instrumenten als een viool, banjo en mandoline zorgt voor een mooi authentiek karakter. Op ”Secret South” vind ik 16 Horsepower op z’n best en een David Eugene Edwards het beste in zijn element. Volstrekt uniek wat mij betreft.

Najaar 2000. Op muziekjacht met een maatje in Den Haag. Ik kocht er een EP (vinyl) van Philip Lynott. Daarna kwamen we in een winkel met louter cd’s, zoals er in die tijd veel waren. We werden er door de chagrijnige eigenaar weggemopperd toen we vroegen naar een cd die hij niet had staan: “Jullie zijn toch alleen maar in elpees geïnteresseerd!” was het verwijt. Hij vergiste zich. Diezelfde dag kocht ik elders in de stad de cd van Secret South.
Rond diezelfde tijd was bij de VPRO de documentaire The Preacher bij de VPRO te zien, gemaakt door Sarah Vos en Gijsbert Kamer. Hoera, op JijBuis te vinden! Je komt het nodige te weten over Edwards, zijn gezin, de muziek en de invloeden daarop vanuit zijn jeugd. Alternatief Nederland hield van Edwards. Oor, VPRO en concertzalen voorop.

Omvergeblazen door het eerdere werk was het wel weer spannend of hij wederom traditionele country en folk pakkend kon combineren met postpunk annex doomwave. En of daar ontwikkeling in zou zitten: hij leek me niet iemand die keer op keer hetzelfde zou doen, al leken Sackcloth & Ashes en Low Estate sterk op elkaar.
Opgenomen in Blue River in zijn Colorado, VS, gemixt in Bath, Engeland en gemasterd in Northeim, Duitsland, waar de groep na twee albums voor A&M in Glitterhouse een nieuw label vond.

Opnieuw geldt: alhoewel jarenlang niet gedraaid, blijkt de muziek nog rijkelijk door mijn brein herkend te worden. Refreinen, gitaarlijnen, tekstflarden en de sfeer. Alsof ik een oude vriend na jaren weer tegenkom, om de draad meteen weer op te pakken.
Dezelfde bezetting als op het vorige album en toch anders. Op Secret South bleek de muziek bedachtzamer, passend bij de herfst die we waren ingegaan. Minder banjo, minder uptempo, meer reflectief. Zoals ik ze voor het eerst hoorde op EP The Partisan.

Opnieuw waag ik me niet aan het noemen van favorieten, maar de sterkere inbreng van piano, strijkers en het contemplatieve spel op accordeon brengen nieuwe accenten en sferen, tegelijkertijd nog helemaal als Sixteen Horsepower klinkend. Na een uptempo begin met Clogger volgt de prachtige traditional Wayfaring Stranger, mij toen nog onbekend. Deze alt.-aanpak is nog steeds één van de mooiste versies die ik ken. Cinder Alley met zijn wiegende cello’s, de piano van Morning Rush. Meer van dat gevarieerde fraais volgt, zoals de dynamiekverschillen in het juweeltje Splinters, waar melancholieke post-punk echoot. Of de wonderschone melodie en viool in Just Like Birds, de dronegeluiden van de cello en in contrast daarmee een vederlichte xylofoon (?). In afsluiter Straw Foot een sacrale tekst zoals alleen Edwards ze kan schrijven.
Net als toen, die donkere, grijze winter van 2000 – 2001 in een grauwe flatwijk, blijkt de muziek in deze warme juli- en augustusdagen in een groene omgeving... verslavend mooi.

De scarabee op de hoes verwijst naar de dood, leerde ik uit een interview. De teksten in het boekje lijken in de typografie op woordzoekers – ik houd niet van zulk gepuzzel, maar David Eugene Edwards’ teksten zijn zonder hulp verstaanbaar genoeg. Heb ik ooit een groep driemaal vijf sterren gegeven voor een album? Denk het niet, maar de derde volle mep op rij is een feit.