Bryter Layter klinkt bij tijd en wijle zo liefelijk; laat je meevoeren met de vrolijke orkestratie en je waant je zo in pittoresk wereldje waar de zon altoos schijnt én zorgen niet lijken te bestaan. Des te opmerkelijker dat de schepper van dit album de mysterieuze Nick Drake is, wiens leven op het moment dat Bryter Layter werd uitgebracht al lang niet meer over rozen leek te gaan. En ja hoor, als je de teksten erbij pakt dan ontwaart zich al gauw de nodige zwartgalligheid en existentiële vertwijfeling. Daartegenover staat gelukkig wel dat Nick op Bryter Layter bij wijlen ook bemoedigende woorden laat vallen (“Do it for you, sure that you would do the same for me one day, so try to be true, even if it’s only in your hazey way” uit Hazey Jane I). De strekking van de meeste teksten zou ik dan ook niet als uitgesproken neerslachtig willen bestempelen. De albumtitel verwijst per slot van rekening naar een hoopvolle toekomst. Daarnaast zijn de teksten vaak in een waas van abstractie gehuld, waardoor het soms lastig – of zelfs schier onmogelijk – is om de betekenis van zijn woorden te achterhalen. En dat vind ik eerlijk gezegd wel intrigerend. Het is zelfs één van de aspecten die de artiest Nick Drake voor mij zo interessant maakt. Ik kan me dan ook niet onttrekken aan het idee dat hij gewoon te schuchter was om de wereld in onomwonden taal over zijn ontevredenheid te vertellen. Maar goed, Nick is één en al mysterie. In Patrick Humphrey’s biografie over Nick Drake komen bijvoorbeeld aardig wat ‘bekenden’ van hem aan het woord, maar geen van allen leek Nick echt te kunnen peilen. In zijn laatste paar levensjaren moet hij nogal gereserveerd en ongenaakbaar zijn geweest. Op een gegeven moment scheen de man zelfs nog amper te communiceren. Wat zijn precieze beweegredenen waren zullen we dan ook wel nooit te weten komen.
Afijn, de muziek die hij ons heeft nagelaten is wonderschoon en deze Bryter Layter is zelfs één van mijn favoriete albums allertijden. De sfeer, de tekstuele mystiek, het geweldige songmateriaal; al die elementen tezamen maken dit album voor mij een waar meesterwerk.
Het eerste hoogtepunt wordt gevormd door At The Chime Of A City Clock. Op de maat van een onheilspellend gitaarriedeltje neemt Nick ons mee naar een mistroostige stad waarin vooral de dissident en zonderling er bekaaid vanaf komen (“Stay indoors, beneath the floors, talk with neighbours only, the games you play make people say, you're either weird or lonely”). Grote kans dat Nick zichzelf ook onder deze groep schaarde en indirect dus vanuit eigen ervaring spreekt. We krijgen hier gelukkig niet louter kommer en kwel voorgeschoteld. Naar het einde van het nummer toe schetst Nick namelijk een tamelijk romantisch en hoopvol beeld met de volgende woorden: “In the light of a city square, find out the face that’s fair, keep it by your side, when the light of the city falls, you fly to the city walls, take off with your bride”. Qua instrumentatie is het eigenlijk alleen maar genieten geblazen; de strijkers en het saxofoonspel zijn om door een ringetje te halen en geven het nummer daarnaast de nodige body!
Twee nummers later volgt dan mijn favoriete Nick Drake-nummer: Hazey Jane I. Wie of wat Hazey Jane nou precies belichaamt is me niet helemaal duidelijk, maar mijn gok is dat het om vrouw gaat voor wie Nick nog steeds gevoelens heeft. Hij lijkt echter weinig van haar drijfveren te begrijpen, want Jane wordt door Nick aan een kritisch vragenvuur onderworpen. In die vragen zitten trouwens ook mooie taalkundige spitsvondigheden, zoals deze: “Do you feel like a remnant, of something that’s past, do you find things are moving, just a little too fast”. Misschien niet wereldschokkend, maar zeker knap bedacht! En wat de instrumentatie betreft, tja, die is echt wonderschoon. Vooral de wijze waarop de zang met die hemelse strijkpartijen mêleert; ontroerend mooi als je het mij vraagt!
Voordat ik doorga naar een volgend hoogtepunt wil ik eerst nog even twee tekstregels uit Hazey Jane I aanstippen, omdat deze naar mijn idee een belangrijke thema binnen het oeuvre van Nick Drake beroeren. De desbetreffende regels zijn “So try to be true” en “Hey slow Jane, live your lie”. Nick lijkt met deze woorden indirect aan te geven dat hij over inzichten beschikt waarmee hij het ware van het onware kan scheiden. Een kwaliteit die Hazey Jane klaarblijkelijk nog ontbeert. Met de regel “So try to be true” spreekt Nick tevens de hoop uit dat Jane uiteindelijk tot inkeer komt en net als hij de essentie der dingen doorziet. Nick is op zoek naar een zielsverwant die de wereld op een vergelijkbare manier als hij beschouwt. Alsof hij het zonderlinge bestaan zat is, maar toch weigert zich te conformeren aan de gangbare ideeën van de maatschappij én daarom Hazey Jane – of zelfs de luisteraar – probeert over te halen om ook naar ‘the true side’ te komen. Nick heeft zoals gezegd meerdere nummers met een dergelijke strekking; Place To Be van Pink Moon is daar een mooi voorbeeld van.
Het volgende nummer dat ik wil uitlichten is misschien wel het meest vertederende nummer uit zijn oeuvre: Northern Sky. Dit nummer is mijns inziens in meerdere opzichten uniek. Zelden klonk hij zo breekbaar. De timide Nick waagt zich in dit nummer zelfs aan een paar voorzichtige uithalen. Bovendien is Northern Sky één van de weinige overduidelijke ‘love songs’ die Nick schreef (gelukkig wordt het nergens klef of oppervlakkig). Daarnaast zou ik de instrumentatie echt met niets anders kunnen vergelijken, zelfs niet met een ander Nick Drake-nummer. Net alsof ze hebben geprobeerd om het noorderlicht een geluid te geven; glashelder en ijzingwekkend mooi (overigens heb ik dit natuurfenomeen zelf nog nooit in het echt aanschouwd, haha). De woorden waar Nick Northern Sky én tevens dit album mee besluit hebben uiteindelijk een hoopvolle connotatie: “But now you’re here, brighten my northern sky”. Mooi!
Bryter Layter is een album dat zo nu en dan bijna sprookjesachtig aandoet, maar achter die façade van vrolijkheid gaat een wereld schuil waar zwartgalligheid de boventoon voert. Toch probeert Nick ook lichtpuntjes te vinden door hier en daar een hoopgevende noot te plaatsen. Al die tegenstrijdigheden maken dit echt een razend interessant album. Bryter Layter is werkelijk waar een intrigerende rit! En je kan de rit zo nog een keer rijden, want dit album herbergt een immer ontluikende schoonheid.