Jethro Tull - Thick as a Brick (1972)

In tegenstelling tot Aqualung heb ik met dit album al gelijk een veel grotere klik, wat een tof album. Voorlopig 4,5*

Omdat ik de boxset waarin Thick as a Brick deel 1 en 2 gebundeld worden heb aangeschaft, heb ik nu 3 keer deze plaat.

Gekke is dat TAAB2 (zo wordt Thick as a Brick deel 2 ook wel genoemd) op geen andere manier op lp is te krijgen. Daarbij oogt zo een boxset mooi en er zit een uitgebreid boekwerk bij.

Met afstand de beste Tull-plaat en sowieso voor mij persoonlijk één der beste albums aller tijden.
De mooiste passage is het sub-nummer "Do you believe in the Day" maar eigenlijk is de hele plaat één groot artistiek en muzikaal hoogtepunt.
Dit is Jethro Tull op haar allerbest.

Wat een domme man, die Ian Anderson. Als het echt de bedoeling was dat Thick as a brick een beetje een satire "about the whole concept of grand rock-based concept albums" zou worden, had hij daar ook passende muziek bij moeten schrijven, en niet (zoals nu) een geweldige plaat met 44 minuten sublieme muziek vol killer-riffs, tinkelende arrangementen met een breekbare piano en op de juiste momenten inkomende blazers, en bovenal een aantal ijzersterke melodieën die zich vermoedelijk pas ná mijn sterfbed uit mijn geheugen laten verwijderen – met name de regels "So you ride yourselves over the fields" en "Let me tell you the tales of your life" komen regelmatig ongevraagd mijn gedachten binnenzeilen, en "See there! A son is born / And we pronounce him fit to fight" en "Do you believe in the day?" bonken ook nog wel eens op de deur (en ik vertrouw erop dat iedereen die deze plaat goed kent ook meteen in zijn hoofd de geweldige melodieën bij deze regels hoort). Ik heb me verder niet in het achterliggende verhaal verdiept, maar puur op muzikaal gebied is Thick as a brick voor mij van hetzelfde niveau als (hoewel een heel andere plaat dan) het onvolprezen Aqualung.
        Twee details: ben ik de enige die in John Evans orgeltje (met name in de stillere, "ondergedompelde" passages) af en toe even Tony Banks denkt te horen? (Geen kwestie van plagiaat of kopieerdrift, gewoon een overeenkomst in sound.) En kent iemand nog andere klassieke progrock-platen waarop een wijze man (of wie dan ook) een wind laat?

"Thick as a Brick" was één de vroegste progressive rock-albums die ik ontdekte. Allereerst nog een geleend en ‘overgetapet’ exemplaar van de muziekbibliotheek, en kort daarna al snel de originele lp met de zestien pagina's tellende krant. Op dit moment kan ik niet meer tellen hoeveel versies ik in de afgelopen 35 jaar heb gehad, weer weggedaan en opnieuw gekocht. Op dit moment heb ik nog drie versies van dit album in mijn platenkast staan.
“Thick as a Brick” blijft een album dat mij, al sinds ik een jaar of dertien was, intrigeert en het is absoluut één van de weinige platen, die ik nooit ben ontgroeid of waar ik de interesse in ben kwijtgeraakt. Het is een plaat die ik al meer dan dertig jaar luister en waar ik -zelfs nu- nog steeds nieuwe inzichten in heb (in zowel de cryptische teksten als de complexe muziek).

Hoe schrijf je een goede review voor één van de meest populaire progressieve rockplaten? Eén die wereldwijd tot op de dag van vandaag, al tot op het bot toe is geanalyseerd, beschreven en bediscussieerd? Er zijn boeken en weblogs volgeschreven over deze plaat, en elke re-issue die verscheen van dit album, bevat wel weer nieuwe ‘oude’ interviews met bandleden, studio-medewerkers en andere gerelateerde mensen.

Ik had progressive rock (dat toen nog symfonische rock heette) ontdekt op een geheel eigen manier. Van kinds af aan was ik al liefhebber van Queen en Moody Blues. Ik had geen vader of andere familieleden waar ik kon putten uit een grote collectie muziek. Ik was dan ook vaak in de bibliotheek bij de muziekboeken en aan het zoeken in de bakken van de muziekbibliotheek. De Oor’s Pop Encyclopedie gaf mij aan dat de bands die ik zo leuk vond symfonische rock-bands waren, en ik sloeg al snel aan het ontdekken. Daarop ik leende bij de muziekbibliotheek albums van onder meer Jethro Tull (Thick as a Brick) en Barclay James Harvest (Another Arable Parable). Deze albums zette ik dan over op een cassettebandje voor in de walkman.

Mijn leeftijdsgenoten uit de brugklasperiode en de jaren erna waren hoogstwaarschijnlijk allemaal bezig met grunge (Nirvana), boybands (New Kids on the Block), gabberhouse en/of metal of hardrock. Ik moest van dat alles niets hebben. Ik had akoestische gitaren, dwarsfluiten, mellotrons en orgels, lange uitgesponnen songs en (vaak) onbegrijpelijke teksten. Omdat ik mij ook niet bezighield met vriendschappen of uitgaan, en ik graag gewoon de fiets pakte en uren achteréén door de duingebieden en het Westland reed, kon ik deze nieuw ontdekte muziek prima op mij laten inwerken. Ook tijdens mij vele bijbaantjes die ik toen had, draaide ik op de walkman de geweldige muziek van die symfonische rockgroepen.

Met name Jethro Tull sprak mij zeer aan door het wat avontuurlijke, dromerige, mysterieuze karakter en de niet-stadse sfeer dat de band wist neer te zetten. Het was folkrock, maar ook weer niet. Later zou ik deze benadering pastoraal gaan noemen. En dat label hing ik ook aan Barclay James Harvest, die andere band die ik al heel jong ontdekte. Na vele muzikale omzwervingen de komende vijf-en-dertig levensjaren zou ik van alles en nog wat gaan luisteren; van drum&bass tot hiphop, van thrashmetal tot spacerock en van ambient tot jazz, maar dit type muziek en dan vooral Jethro Tull en Barclay James Harvest heb ik altijd bij mij gedragen.

In feite is deze plaat een satire op de progressieve rock in het algemeen en het conceptalbum in het bijzonder. Om de reden daartoe te kennen, moeten we één plaat terug; Aqualung. Aqualung een plaat die niet meer is dan een verzameling songs, met eventueel een terugkerend thema; de verhouding tussen de mens en god, maar vooral ook Ian's kijk op het leven en wat alledaagse zaken, zoals een bezoek aan zijn zieke vader. Een verzameling songs waarvan de muziekpers vond dat het wel een conceptplaat zou moeten zijn. Ian heeft dit altijd bestreden en gesteld dat de songs wellicht bij elkaar horen en dat er een dominant thema op de plaat zou zijn, maar niet dat alle songs samen een verhaal vertellen.

Als reactie hierop besloot Ian de 'mother of all conceptalbums' te schrijven; een albumlange suite van bijna drie kwartier, die enkel door de restricties van het lp-formaat in twee delen werd gepresenteerd. Het was ook een reactie op de progressive rockscene en Yes en Emerson, Lake & Palmer in het bijzonder. Ian vond de veel te lange songs met veel te langdradige solo's erg pretentieus en overdreven. Het album waar hij mee kwam kenmerkte behalve een stilistische verschuiving richting meer complexe muziek ook een verandering in personeelsbestand. Er was namelijk een nieuw bandlid aangetreden: Barriemore Barlow. Barrie verving daarmee Clive Bunker, welke trouwde en de band verliet na Aqualung. Barrie kreeg de naam Barriemore in de band, net als dat Jeffrey Hammond een tweede achternaam kreeg (Jeffrey Hammond-Hammond). Barriemore was een veelzijdiger drummer dan Clive en dankzij zijn drumspel kon de band meer ingewikkelde stukken, tempowisselingen en dynamiek toepassen die zo onmiskenbaar zijn voor het progressive rock-genre.

Het album is in twee weken tijd opgenomen, waarbij het muziekstuk per dag als een puzzel groeide tot wat we nu kennen als het eindresultaat. Elke ochtend als Ian opstond, spendeerde een paar uur aan het schrijven van nieuwe stukken en ideeën en bracht deze mee naar de oefenstudio waar de band ermee aan de slag ging. Elke dag weer een stukje verder tot het volledige stuk klaar was om opgenomen te worden. De band was ervan overtuigd dat Ian de muziek allang had geschreven, maar elke dag dus schreef Ian iets nieuws.

Zo groeide per dag het nummer tot dat wat we nu kennen. Niet eerder hadden de bandleden zoveel input als bij deze plaat. Toen de band het ging opnemen, is het ook voor het grootste deel live in de studio opgenomen. Alleen de dwarsfluit, de zangpartijen en de sologitaar zijn later toegevoegd. Toen Steven Wilson de plaat remixte, stuurde hij de basic tracks naar Ian om te laten horen hoeveel er eigenlijk al live in de studio was opgenomen. Ian was verbaasd over hun eigen kunnen in 1972. Doordat de muziek grotendeels live in de studio was opgenomen, verschilde de veel organischer klinkende muziek van hun genregenoten van die tijd.

De muziek op Thick as a Brick is complexer dan voorheen waar al gelijk in het begin van de plaat losgebarsten wordt met 7/8- en 6/8-maatsooten en waar al direct blijkt hoe belangrijk de nieuwe drummer was voor de band, om deze uitdagingen tot een coherent geheel om te zetten. Barre en Evans (gitaar en toetsen) spelen ook veel virtuozer en op de top van hun kunnen dan op de voorgaande platen, die toch meer in recht-toe-recht-aan waren. Het minst virtuoze bandlid bleef Jeffrey Hammond, die een belangrijk lid van het gezelschap bleef, omdat hij ook erg humoristisch was ingesteld, maar Ian en Martin moesten de baspartijen altijd voordoen voor Jeffrey er mee aan de slag kon.
De muziekstijlen die de band vertolkt zijn erg divers en variëren van rustige folkmuziek tot heavy rock, bijna free jazz-achtige jams en pop. Want als je Ian moet geloven is Thick as a Brick net zo goed een verzameling popsongs, maar dan in één rits achter elkaar gespeeld met veel bruggetjes en overgangen. Ook leuk is dat Kant B bijna een spiegel is van Kant A. Kant B begint waarmee Kant A wordt afgesloten en eindigt waar Kant A mee begint. Om het gehele stuk ook meer coherent te maken worden bepaalde thema’s herhaald of een variatie van gespeeld.

De tekst, die volgens de grap geschreven is door wonderkind Gerald Bostock, verhaalt (zoals gewoonlijk) over de kijk van Ian op de samenleving in het algemeen en een thema dat door de plaat heenloopt is het opgroeien van de protagonist, die eigenlijk schilder en/of dichter wil worden, maar toch (net als zijn vader) het leger in gaat. Niet alle delen van de tekst zijn erg makkelijk te begrijpen, maar dat is wel vaker zo met teksten van Ian.

De muziek is over de gehele lengte prachtig, spannend, enerverend, mysterieus, heftig, rustig, dromerig en pakkend. Wat ik één van de mooiste stukken op de plaat vind, is op Kant B waar na een druk free jazz-stuk en wat gebrabbel van Jeffrey Hammond, na twee cymbaal-klappen het allereerste gitaar tokkel-thema, maar dan een variant op daarop, wordt ingezet. Het gedeelte dan begint met ‘In the clear white circles op morning wonder..’ totdat ‘Let me tell you the tales of your life’ een wat heftiger stuk inluidt, is wat mij betreft het mooiste wat ooit op muziek is gezet. Het is een bijna hypnotiserend stuk, met prachtige, ietwat melancholische zang van Ian.

Behalve dat de muziek al overdonderend en vooruitstrevend was, was het artwork dat ook. Ian wilde na het tegenvallende artwork van Aqualung (Ian wilde niet op de zwerver op de voorkant lijken, maar iedereen dacht dat hij het was op de hoes), wilde hij het artwork ditmaal zelf verzorgen. Dit tegen de wil van Chrysalis’ Chris Ellis in. Het samenstellen van de krant, het schrijven van onzinstukjes en het nemen van gekke foto’s nam meer tijd in beslag dat het opnemen van de plaat. En zelfs nu nog lach ik om de stukjes in die krant en ontdek ik weer nieuwe grapjes. Veel elementen uit de tekst van de verzonnen Gerald Bostock, komen ook in de kleine krantenartikeltjes terug (poet, painter, sandcastles, wiseman etc.).

Ook de liveshows waren helemaal over the top. Het schijnt dat het 45 minuten durende Thick as a Brick live wel 3 of 4 uur in beslag kon nemen. Helemaal in de stijl van Monty Python was de band verkleed, waren er grappige interludia etc. De Britten lustten het wel maar de Amerikanen en vooral de Japanners snapten niks van de humor. De Amerikanen schreeuwden door alles heen, want die wilden Aqualung, rocksongs en gitaarsolo’s. Na de tour was Ian ook behoorlijk geïrriteerd en wilde op dat moment eigenlijk nooit meer naar Amerika om te toeren. Dat gevoel was maar van korte duur.

De plaat was ook een wereldsucces en in een heleboel landen een top-10 plaat. In de VS zelfs een nummer 1-hit. De single die van de plaat getrokken was, was door Ian zelf gearrangeerd. Hij wilde niet dat de dj’s zelf maar een stukje op de plaat opzochten en de naald lieten vallen en maar wat lieten horen. Daarom heeft Ian zorgvuldig twee edits uitgekozen en als single laten uitgeven. Ik heb zelf die single ook.

Er is recentelijk voor de 50ste verjaardag van het album een nieuw versie verschenen met het originele krant-artwork. Ik heb trouwens de Steven Wilson-remix-editie die het krant-artwork in een vierkant boekwerk heeft gevat. Ik heb deze vergeleken met de rechthoekige krant van de 1972-versie, en het grootste verschil is dat de krantenartikelen op andere plekken staan en de tekengrootte is aangepast. Ik weet niet hoe dat bij cd-versies is opgelost. In elk geval komt de krant het best tot zijn recht in de rechthoekige variant. Het is echt heel leuk om die krant te lezen, en dat mist de streaming-generatie, maar ik denk dat de cd-koper het ook nooit echt heeft kunnen ervaren.

Het is weer een belachelijk lang stuk geworden, en ik heb nog niet genoeg geschreven en kunnen aangeven waarom en hoe diep deze plaat mij nog op dagelijks niveau weet te raken. Misschien moet ik een tekstuele analyse, een muzikale analyse en de geschiedenis van het album en al dat eromheen van elkaar scheiden en in verschillende delen schrijven, want ik heb nu ook het idee dat het een erg onsamenhangend verhaal is. Maar soit.

Nee Mssr Renard, het is zeker geen onsamenhangend verhaal, maar een prachtige en lyrische beschrijving wat dit bijzondere muziekstuk voor rol speelt in je leven, heel mooi!

Het is prachtig en ook informatief wat je zowel over de muziek als over het art work schrijft!

Toen je de passage beschreef van jouw favoriete deel met de melancholische zang van Ian Anderson, bracht mij dat direct terug bij een soortgelijker ervaring met dezelfde zanger. Namelijk op de titel track van Heavy Horses, wanneer het muzikale intro is geweest en Ian begint te zingen vind ik dat een van de allermooist gezongen intro's ooit. Hij heeft sowieso een stem die perfect past bij het Jethro Tull oeuvre en ook de stage apparente, in wezen is Hij Jethro Tull, zoals dat vaak gaat in bands met bijzondere front personen (B. Ferry, D. Sylvian etc).

Maar nogmaals: mooi, mooi, mooi!

Bedankt voor het lezen en de aardige woorden.

Heb jij toevallig de krant-versie?

Nog een stuk trouwens waar Ian mij kippenvel bezorgt is in 'Baker Street Muse', op het moment dat hij 'I have no time, for Time magazine or Rolling Stone' gaat zingen. Prachtig. Maar zo heeft hij er talloze, ik kan wel tientallen voorbeelden noemen.

Nee helaas heb ik de cd versie van Thick as a Brick.

Ja op Minstrel in the Gallery staan enkele geweldige momenten, ook de tempowisseling in het titelnummer waardoor het ineens enorm gaat swingen.

En de prachtige momenten in het laatste nummer op Too Old to Rock'n Roll.....

Ik kon de meeste progrockgroepen in de jaren zeventig (destijds noemden we dat 'symfonische rock') wel waarderen, maar Jethro Tull heb ik lange tijd links laten liggen. Het was met name de zang van Ian Anderson die me niet zo aansprak, en de vrij sterke folk-inslag - een genre waar ik als tiener helemaal niets mee had - maakte het er ook niet beter op.
Later heeft mijn smaak zich verbreed en verdiept en intussen kan ik wel door de zang van Anderson heen luisteren, al vind ik hem nog steeds geen sterke vocalist. Daar staat natuurlijk zijn inbreng op de fluit tegenover, terwijl Jethro Tull altijd wel enigszins trouw is gebleven aan hun herkenbare en volstrekt eigen stijl.

Ik heb slechts drie albums van de groep in de kast staan: Aqualung, Living in the past, en een Best of-verzamelaar, allemaal op CD. Deze Thick as a brick heb ik al wel enkele malen beluisterd in verschillende versies, maar tot een aanschaf is het nog niet gekomen. Dat komt wel een keer, want ik onderken inmiddels de klasse van dit materiaal. Ik heb zowel de originele versie (nou ja, dat zal wel de eerste CD-versie zijn, zoals die op streamingdiensten staat) als de remaster van Steven Wilson beluisterd.
Het verschil tussen die twee is eigenlijk best groot. Je hoort duidelijk dat de remaster stevig onder handen is genomen en minutieus (dat wil zeggen: alle sporen afzonderlijk) is bewerkt en opgepoetst. Daardoor klinkt het album kraakhelder, alsof het gisteren is opgenomen, maar het verliest tevens een beetje de klank van een jaren-zeventig album en daarmee tevens de 'feel' van het oorspronkelijke geluid.

Ik ben er nog niet uit welke versie mijn voorkeur heeft, al helpt het dat mijn luisterervaring niet wordt gekleurd doordat ik vertrouwd zou zijn met de originele versie, een euvel dat zich wel vaak manifesteert bij albums die me al vanaf het verschijnen dierbaar zijn. En dan is er nog de vraag: welke uitvoering? Ik heb een lichte voorkeur voor een CD, maar in dit geval voegt de 'package' van het vinylalbum wel het nodige toe aan de totaalervaring. En dan kun je nog kiezen tussen een gatefold-versie en een versie die de oorspronkelijke 'newspaper-versie' recht doet. Dat laatste vind ik, als krantenman van beroep, wel een extra aanbeveling.

Ik ben bang dat ik het uiteindelijk laat aankomen op de prijs en een combinatie van de twee. Die CD-versie van de Wilson-remix wordt rond een tientje aangeboden, en die kranten-editie ziet er ook nog wel betaalbaar uit. Althans een originele persing uit de jaren zeventig, de reissue is een heel ander verhaal. Die laatste hoop ik dan, liefst in uitstekende staat, te scoren in een onafhankelijke platenwinkel, want dan kun je de persing en de kwaliteit ter plekke bekijken en beoordelen. En zo'n krantenversie lijkt me wel extra kwetsbaar, dus dat is wel iets om op te letten.

Het zal er best eens van komen. En pas dan kom ik toe aan een beoordeling, want die paar keer dat ik 'm nu beluisterd heb, vind ik nog onvoldoende om een cijfer toe te kennen. Daarvoor is het materiaal te diepgravend.

gaucho; je kunt ook een slechte (goedkope) versie van het vinyl kopen, voor de hoes, en de cd voor het geluid. De volledige krant heeft echt meerwaarde.

Over de stijl gesproken; ik ben juist helemaal weggedreven van de symfonische rock van bijvoorbeeld Yes, Genesis, Saga, Rush etcetera (te steriel, te staccato, weinig humor). Wat mij betreft heeft Jethro Tull alles wat ik zoek. En juist die stem vind ik zo fantastisch. Ook hier weer vind ik de zang van eerstegenoemde symfo-bands allemaal erg tegenstaan. Als Ian een ballad speelt dan komt dat bij mij juist extra binnen. En dat heb ik echt maar bij een handjevol zangers/zangeressen.

Dat is natuurlijk ook nog een idee. Al ken ik mezelf goed genoeg om te weten dat ik een slechte vinylplaat gewoon liever niet in m'n collectie heb, ook ik heb ik 'm gekocht voor de hoes. Maar op Discogs zie ik bevestigd wat jij ook stelt, namelijk dat die volledige krant echt een meerwaarde heeft. Ook ten opzichte van een gatefold. Volgens mij ontbreekt er bij zo'n gatefold toch nog een flink deel van die krantenteksten. Om van de CD maar te zwijgen...

Ja, het blijft bijzonder hoe smaken zo kunnen verschillen, zeker als het gaat om de menselijke stem. Ik ben altijd een fan geweest van juist die bands die jij noemt; dat is nooit veranderd. Al zit 'm dat vooral in de muziek en minder in de stem van de zanger. Ik snap ook dat met name de vroege versie van Geddy Lee een 'aquired taste' is voor sommigen. Ik ben ermee opgegroeid en dan weet je gewoon niet beter.
De stem van Ian Anderson komt bij mij binnen als een beetje saai en vlak - al zit-ie me tegenwoordig niet meer in de weg, zoals vroeger. Maar kennelijk raakt-ie bij jou precies de juiste toon. Dat is mooi, dat is waardevol; iets om te koesteren.

Ik heb meer dan tien jaar geleden een exemplaar (VG+, VG) voor 5 euro in een kringloopwinkel in Den Haag gekocht. Zo'n Nederlandse persing in die staat vind je nu nog wel voor 15 euro (+ verzendingskosten) op Discogs. De cd met de Steven Wilson remix vind je op Amazon voor minder dan 7 euro. Doe zoals ik en ga voor beide, zou ik zeggen.

Bij Sleeve Condition 'Generic' heb je allesbehalve de krant.

Er is eventueel wel nog een 50th anniversary edition vorig uitgekomen met ene gloednieuwe krant. Maar een oude krant lijkt me leuker. Wel goed opletten dat de puzzels niet al zijn ingevuld.

Ik verwijs niet naar de goedkoopste exemplaren maar naar die met VG voor de hoes en VG+ voor het vinyl. Zo staan er enkele te koop voor 15 euro, zoals bijvoorbeeld deze.

Ik las verkeerd. Ik las 'inclusief verzendkosten'. Excuses.

Maar inderdaad, voor 15 euro heb je een goed exemplaar. Het was dan ook ééntje met een enorme oplage wereldwijd.

Mijn kranteneditie heeft zelfs een zwart logo in plaats van een rood in de hoek vanboven. Ik heb ooit eens opgezocht wat daar de redenatie achter was, maar het was gewoon een release uit een specifiek land als ik me niet vergis. Dus je hebt echt wel veel verschillen, al heb ik het ook altijd wel grappig gevonden dat iemand de moeite had genomen om die connect the dots te doen.

Tja, ik moet wel direct denken aan Roger Waters - Music from “the Body” uit 1970

Da’s zeker niet de progrock waar jij op doelt?

Wij rekenen hem goed!

Volkomen eens met deze prachtige recensie van een mijn lievelingsplaten uit de 70-er jaren. Een dubbel LP met schitterende hoes. Ik heb hem nog! Kocht hem direct toen ik hoorde dat ie uit was. Complexe muziek, zoasl je dat ook kon horen op de Frank Zappa albums (realiseer ik me nu pas!) Tja ik was ruim 15 jaar ouder dan jij en was helemaal in de symfonische rock van de jaren 70. Maar goed het is als of ik mijn eigen recensie lees, die ik ooit over dit album schreef, maar, jij hebt het beeld en de indruk van T.A.A.B. uitgebreider en zeer goed gevangen!!
Mijn recensie ooit:
Jethro Tull - Thick as a Brick (1972) - MusicMeter.nl

Steven Wilson's remix op de 40th Anniversary Special Collector's Edition op CD klinkt prima, het geeft een mooi gebalanceerd geluid met veel detaillering.
Wat ik wel jammer vind is dat er niet tevens een SACD versie is gemaakt en/of dat er geen extra CD met de originele stereo mix is toegevoegd. Deze boxset is niet goedkoop en dat had er voor die prijs best bijgekund. Nu ben je afhankelijk van DVD audio wat veel luisteraars niet kunnen afspelen.