Hier zijn de Beatles bedachtzamer en donkerder, of misschien gewoon overspannen en uitgeblust. Hoe het ook zij, op de hoesfoto kijken de jongens naar ons alsof hun puppie zojuist is overleden, en de liedjes zijn minder vrolijk en sprankelend dan op hun eerste drie platen.
Uitgeblust waren ze zeker: de Beatles leefden in een krankzinnig tourschema, zonder een moment rust, en als er al een vrije dag was, moest er een liedje worden geschreven, want de dag daarna stond een studiosessie gepland. De Beatles moesten scoren, jazeker: Beatles For Sale.
Op deze lp horen we zowel een uitgebluste band, als een band die zich langzaam ontworstelt aan het keurslijf van de boyband. Die twee factoren hangen waarschijnlijk ook samen: tijdens een hectische tour, in een hotel, ergens op de planeet, schreven Lennon en McCartney samen Baby's In Black. Ze wilden een 'donker nummer' schrijven. Met zijn walstempo en kinderlijke rijmpjes is het liedje allerminst een stemmig meesterwerk, maar het was duidelijk dat de Beatles steeds minder zin kregen om op commando te glimlachen en zwaaien, en dat is te horen. Zelden was een albumtitel zo onbedoeld ironisch.
Het was ook een kwestie van veranderen of verzuipen, want er broeide iets in de (Engelse) muziekwereld. Ongeveer tegelijk met het uitkomen van deze plaat maakten The Kinks You Really Got Me, en de volgende lente bracht The Who My Generation uit. De luchtige beatpop waar de Fab Four naam mee had gemaakt, zou al snel links en rechts worden ingehaald door muzikanten die grenzen opzochten en serieuze gevoelens trachtten te verwoorden.
Onomstreden is de gidsfunctie die Bob Dylan had voor de Beatles in het vinden van een nieuw idioom. Zijn album The Freewheelin'... werd grijsgedraaid door vooral Harrison en Lennon, en in 1964 ontmoetten de band en de bard elkaar in een hotel in Amerika, waar Dylan de Beatles leerde blowen (leuk verhaal, na te zoeken in iedere fatsoenlijke Beatles-biografie). Ook benadrukte Dylan het belang van teksten, waar de Beatles tot nu toe niet veel aandacht aan hadden besteed (we herinneren ons 'pareltjes' zoals 'Love me do/ I always love you'). Lennon zou later de invloed van Dylan bagataliseren, maar het Ciske De Rat-petje dat hij al snel begon te dragen (
klik,
klik) vertelt een heel ander verhaal, en dat geldt ook voor liedjes als I'm A Loser ('and I'm not what I appear to be').
Maar vooralsnog moest er vooral gewoon een lp komen, en dus werden de donkerdere nieuwe liedjes afgewisseld met covers die aansloegen bij het publiek. Al met al is Beatles For Sale dus nog steeds een nieuw product, een plaat waar de gillende meisjes tevreden mee konden zijn.
Een van die meisjes was mijn moeder, geboren in de vroege jaren vijftig, en dus op de juiste bakvissenleeftijd toen de Beatles doorbraken. Haar favoriete Beatle is Ringo en ze zou de band live hebben gezien in Blokker als ze die dag niet ziek was geweest. Zelf leerde ik de cd kennen toen ik hem voor haar op de computer zette. Mijn ma was erg blij met de hernieuwde kennismaking, maar ik, als kritische muzieknerd, vond de vroege Beatles maar slappe muziek. For Sale, bah: alles wat naar commercie rook, was voor de jonge sandokan-veld sowieso besmet.
Nog steeds zijn de latere Beatles voor mij belangrijker, maar inmiddels is mijn waardering voor pure, simpele pop gegroeid, en kan ik de oude Beatlesplaten goed hebben. Van de lp's die ze hebben gemaakt voor Rubber Soul is deze inmiddels zelfs mijn favoriet. Eigen liedjes zoals No Reply en Every Little Thing vind ik rijker dan de meeste van hun vorige liedjes, en de covers zijn goed gekozen: vooral Rock & Roll Music is geweldig, en blaast voor mij zelfs het origineel van Chuck Berry aan de kant.
Absolute uitschieter is wat mij betreft I Don't Want To Spoil The Party. Prachtig gezongen en gespeeld nummer, dat het moeilijk maakt om niet te denken aan die keren dat je naar feestjes en kroegen bent geweest in de hoop die Ene Persoon te zien, die niet persé hetzelfde dacht over jou: 'I had a drink or two and I don't care, there's no fun in what I do when she's not there...'
Het nummer heeft een speciaal plaatsje in mijn hart, en dat geldt eigenlijk voor deze hele plaat: uitgeblust, commercieel en meer dan een beetje wisselvallig, maar ik heb er een enorm zwak voor.