Van der Graaf Generator - Pawn Hearts (1971)

Ik ben nu Still Life helemaal aan het beluisteren. Sfeer van deze plaat bevalt me tot nu toe goed.

Same here! Ik rende er eerst voor weg, maar toen ik er eens goed voor ging zitten en even doorbeet begon het al snel uit te groeien tot één van m'n absolute favorieten.

Een chemische reactie is in de muziekwereld niet te veinzen. Deze muzikale reacties worden opgewekt door muzikanten die op grandioze wijze samenwerken. Het mag dan geheel tegen de natuurwetten ingaan, maar bij deze reacties is het eindproduct vaak meer dan de som der delen. De energie die bij dit album van “Van Der Graaf Generator” vrij kwam, was zelfs genoeg om een kleine stad van energie te voorzien.
-
“Pawn hearts” is een meesterwerk!. Het album bevat slechts 3 composities, maar elk is een voltreffer. De eerste keer dat ik dit album beluisterde, was ik daarentegen nog niet zo lovend. Deze plaat is namelijk de meest chaotische in het oeuvre van de heren en daardoor behoorlijk ontoegankelijk.
Als het kwartje dan toch eenmaal valt, is het enthousiasme des te groter.

-
Opener Lemmings is een zwaar explosief; nihilisme ten top. Blinde volgelingen die zonder blikken en blozen zich van een klif afwerpen. De muziek weet deze waanzin wonderbaarlijk te evenaren. Het marsachtige ritme zorgt voor een nerveus tempo. De muziek knijpt ons de adem af, we kunnen enkel naar voren lopen. De zang van “Hammil” is punk-achtig, hij spuwt zijn teksten eruit.
-
Man-erg is het minst chaotische nummer van deze plaat en daardoor ook het meest typerend voor de rest van het oeuvre van VDGG. Het is een Ballad, die regelmatig wordt opgeschrikt door boosaardige jazz-fusionpartijen. Het nummer heeft een haast Hammer-Horror-achtig sfeertje: Een man die vecht tegen zijn moorddadige impulsen, verwoordt met de nodige Bijbelse metaforiek. De stem van Peter Hammil past hier goed bij.


-
“A Plague of light house keepers” is het magnum opus van deze band. Dit is zo´n een zeldzaam briljant nummer dat ik na ruim 5 jaar er nog kippenvel van krijg. 23 minuten lang zit ik nagelbijtend te luisteren, gekluisterd aan mijn koptelefoon. De spanning komt alleen al van het geweldige concept. Een operateur van een lichthuis wordt achtergelaten en vergeten; hij is ten dode opgeschreven. We horen zijn laatste gedachten.
-
Het nummer opent op grandioze wijze. Heerlijk dreigend wordt het concept uit de doeken gedaan. De manier waarop de band wisselt tussen Sferische soundscapes en agressieve, moedeloze passages zorgt voor een indrukwekkend fresco. De torenwachter die nerveus op zoek is naar een uitweg, maar steeds meer doorkrijgt dat zijn zoektocht hopeloos is.
-
Op het hoogtepunt gaat het nummer helemaal los. Het hoofdpersoon wordt helemaal gek en ziet overal spoken. Muzikaal gebeurt het zelfde. De mellotron spookt als een kwelgeest door het nummer heen. Onverwacht worden vredige piano’s ingezet. Is onze wachter gered. Nee! Op sarcastische wijze wordt zijn dood als verlossing gepresenteerd.
-

-
Kan ik nog slechte punten noemen? Ja, maar daarvoor zou ik haast een onredelijk kritische blik moeten aanmeten. Dit album is net iets vermoeiender dan Godbluff. Of beter gezegd, dit album is minder compact dan zijn opvolger, waardoor ik die net iets hoger aansla.
-
Desondanks mogen we stellen dat we hier met een klassieker van doen hebben. Geniale dramatiek! regelmatig over de top? Zeker, maar noem maar eens een plaat die nog meer spanning op weet te wekken. Dat zijn er niet zo veel , kan ik je vertellen! Pawn hearts is chaotisch, dreigend en filmisch, maar bovenal een van de beste progrockalbums die ik ooit gehoord heb. Meesterwerkje!

Leuk om te lezen, laat ik nu net Man-Erg altijd een van de meest chaotische VDGG nummers gevonden hebben. Was je bij het concert dit voorjaar? Dan moet je zeker genoten hebben van Plague 'live'.

Helaas niet, ik was in juni/juli nogal druk met tentamens en met de voorbereiding van mijn bestuursfunctie dit jaar. Ik moet sowieso nog eens beginnen met het bezoeken van live-shows. Wel ken ik deze live-versie.

Geweldige recensie Misterfool. Ik heb me nooit zo in de teksten van dit album verdiept, de muziek was al intens genoeg. Door jou stukje ga ik die teksten toch maar eens wat verder uitpluizen; het kan alleen maar een nog intensere luisterbeleving opleveren.

Het gras word voor mijn voeten weggemaaid door de recensie van Misterfool laat mij dan alleen nog melden dat dit gewoon een meesterlijk meesterwerk is.

Potverdimme, heb ik deze lastige VDGG al ruim 30 jaar in bezit en nog geen waardering gegeven? Album dat me heeft doen afdalen in de ongemakkelijke spelonken van de menselijke geest en uitsluitend geschikt voor persoonlijke beleving.
Dit album is ongepast en verboden voor feestjes, of je moet je bezoek weg willen hebben.
Het ongemak, soms sacraal, soms bedrieglijk opgetogen. VDGG zit hier op z'n diepst.

Neemt niet weg dat "A Plague...." op enkele stukken nog wel eens een aanslag doet op het geduld. Dat maakt het -vele jaren later en wat ouder- minder verteerbaar.

En Jackson is een begenadigd saxofonist, ja, maar soms zou je ook wel eens bij momenten die electr. gitaar wensen.

Pawn Hearts blijft een must.

Opnieuw een sterk album van VDGG. Gewoon drie prima composities. Vroeger bij mij buiten beeld gebleven. Toen dit album verscheen was ik nog te jong voor deze muziek. De hitparade stond toen nog centraal in mijn muziekbeleving. Pas later kwam VDGG in beeld, maar ik kreeg er destijds geen klik mee.
Nu klikt het dus wel. Dit is wat mij betreft een van de betere albums van VDGG. Gaat zeker vaker beluisterd worden
4* voor #38 in de 100 Greatest Albums of 1971 en ook op 38 in de huidige jaarlijst 1971 van Best Ever Albums. Bovendien is dit album het hoogst gewaardeerde VDGG album in Best Ever Albums

Dit album is voor mij dé kennismaking met Van der Graaf Generator. En ik moet zeggen: na de eerste luisterbeurt was ik al om. Wat een heerlijk album! Echt progrock op z'n best en zo in 1 adem te noemen met artiesten zoals, Genesis, King Crimson, Yes etc. Na 2 heerlijk lange prognummers, vind ik A Plague of Lighthouse Keepers toch het beste van het beste. Het is echt zo'n nummer waar ik maar geen genoeg van kan krijgen. Er zit veel afwisseling in, maar het blijft toch 1 geheel. En vooral dat stuk na 16:30 minuten: geniaal! Het is enorm chaotisch, maar ik word er rustig van in m'n hoofd. Zo zie je maar wat muziek met je doet. Dat kan voor de ene mens totaal anders zijn dan voor de andere Ik ben nu met vakantie en heb geen beschikking over een CD-speler maar zodra ik thuis ben gaat hij meteen weer op Play.
Ook de bonustracks zijn niet verkeerd, al vind ik Angle of Incidents behoorlijk rommelig, en gaat daarom snel vervelen. Gelukkig duurt hij net lang genoeg.
Ten slotte: ik weet niet of het aan mij ligt, maar bij Diminutions moet ik meteen aan Klaus Schulze denken (tenminste aan zijn beginperiode).

Ik moet bekennen: ik snap er niks van. Ben een fan van symfonische rock, zoals Yes, Genesis, King Crimson, Camel, Caravan en nog vele andere. En ook een fan van het solowerk van Peter Hammill.

Maar om de een of andere reden gaat de muziek van Van Der Graaf Generator langs mij heen. En ik heb er best moeite voor gedaan. Zoals dit album, dat ik de laatste jaren een viertal keren heb beluisterd. Vanuit de ervaring dat sommige muziek meer luisterbeurten nodig heeft alvorens het kwartje valt. Hetzelfde geldt voor de band's alom geprezen albums van de mid jaren zeventig. Maar nee hoor, 't kwartje valt niet. Uit respect voor de band en hun liefhebbers, onthoud ik mij van een waardering.

Jammer voor mij, maar als het je niks doet, is het niet anders. Er blijft nog zoveel muziek over om te genieten.

Een grappig feitje: Het intro van A Plague of Lighthouse Keepers lijkt sprekend op een passage van het nummer 'Stagnation' van Genesis op het album Trespass (1970). Luister maar eens naar Stagnation vanaf 5:05.

Eigenlijk is alles wat gezegd moet worden over dit progressieve meesterwerk al gezegd hier. Vooral onderstaande recensie van Misterfool spreekt boekdelen en is eigenlijk de beste manier hoe je dit album zou moeten omschrijven. Geen woord aan toe te voegen dus. Ik wil hier echter nog een andere tekstuele component aan toevoegen die ik hier op dit forum nog niet voorbij heb zien komen, maar eerst hier de recensie van Misterfool:


Ondanks de geweldige inhoud van de recensie van Misterfool ben ik het op enkele punten niet met hem eens. Zo denk ik dat Pawn Hearts met stipt het beste album van Van Der Graaf is (ook al moet ik daarbij vermelden dat ook ik lange tijd Godbluff hoger heb aangeslagen dan Pawn Hearts) en op tekstueel vlak interpreteer ik het album anders. Radicaal anders zelfs.

Van enkele progliefhebbers op Musicmeter weet ik dat de teksten voor hen van marginaal belang zijn. Ik noem geen namen, want degenen die zich aangesproken voelen en dit lezen weten genoeg... Nu kan ik me wel vinden in deze stellingname, maar ik ben echter ook van mening dat (enig) begrip voor de teksten een album naar een hoger niveau kan tillen. Wat mij betreft geld dat zeker voor de poëtische, lastig te doorgronden teksten van Peter Hammill die hij voor Pawn Hearts neerpende. Ik zal het uitleggen.

Ik stuitte eens op deze recensie van Pawn Hearts van 30 november 2006. Hier wordt een heel interessant perspectief aangenomen ten aanzien van de teksten van Peter Hammill, waarbij Pawn Hearts als conceptalbum wordt neergezet (en ik laat ik daar nou net een zwak voor hebben).

De recensent in kwestie interpreteert Pawn Hearts als een album dat het ideologische speelveld binnen nazi-Duitsland in de jaren '30 verkend, vlak nadat Hitler aan de macht kwam op 30 januari 1933 (diezelfde macht zou op 23 maart 1933 volledig geconsolideerd worden middels de Machtigingswet). Het album spitst zich daarbij voornamelijk toe op de periode waarin Hitler net aan de macht is gekomen en de samenleving dus nog niet volledig genazificeerd was. Binnen dit kader volgt het album een man die middels een soort persoonlijke zelfreflectie (vanuit een ik-perspectief, wat het nog indringender maakt) probeert te navigeren door deze verwarrende en gevaarlijke tijden. De luisteraar komt erachter hoe deze man denkt over de situatie waarin hij verkeerd en hoe hij zelf tegenover de nazi-ideologie staat: zal hij de ideologie omarmen of blijft hij trouw aan zijn eigen morele kompas?

Toen ik, als historicus, deze interpretatie las viel ik (figuurlijk) van mijn stoel van ongeloof en verbazing. Na zelf de teksten erop na gelezen te hebben besefte ik hoe ontzettend geniaal en inventief deze invalshoek was: 'Waarom was ik hier zelf niet op gekomen?!'

Mijn missie is geslaagd als ik met deze bijdrage hetzelfde bereik als wat de recensie hierboven met mij wist te bereiken, namelijk dat Pawn Hearts met frisse oren wordt beluisterd met het nazi-concept en de tekst in achterhoofd. Wellicht vermeld ik hier nog eens een tekstuele uiteenzetting van Pawn Hearts over hoe dit concept doorklinkt in de lyrics van het album. Voor mij kreeg Pawn Hearts in ieder geval een heel nieuwe dimensie en werd het bijna een compleet nieuw album, omdat ik er nu vanuit een totaal ander perspectief naar luisterde. En niet alleen dat, want Pawn Hearts werd voor mij één van de beste albums ooit gemaakt, iets waar ik nog steeds volledig achter sta. Kortom: luister en huiver, maar bovenal: geniet van de genialiteit van de teksten en de muziek van Pawn Hearts.

5*

Ja ik ken die review van het nazi-concept sinds lange tijd, alleen nooit echt op die manier aandacht besteed, zou wel de moeite waard zijn eigenlijk denk ik. Ik las ooit een interview met Peter Hammill dat hij de tekst van A Plague… op 3 niveaus had geschreven, op engelse wiki kan je die terugzien, diepe dingen… buitenaards voor mij gewoon.

Ik heb bij Van Der Graaf altijd een beetje het idee dat deze van grote invloed is geweest op de moderne progrock en -metal, in die zin dat het zoveel verschilt van de andere progressive rock (sans King Crimson en wat kleinere obscuurdere bands). Van Der Graaf is duisterder en donkerder en is om die reden moeilijker te verteren.

Ingewikkeld is de muziek van Van Der Graaf bijna nooit. Het zit meer in een beetje in de Avantprog-hoek. Ik ken veel bands in de RIO en Avantprog die ook die duistere wat griezelige kant van het muzikale spectrum opzoeken. Het is dan, voor mij, ook vaak de momenten dan David Jackson iets moois speelt dat ik opleef.

Muzikaal gezien gebeuren er gave dingen, maar die duren bij te kort, omdat de aandacht continu getrokken wordt naar de voordachten (hier vaak ook geschreeuw) van Hamill. Leuk op deze plaat is trouwens wel dat je duidelijk hoort dat Jackson zich heeft laten beïnvloeden door zowel Coltrane als Roland Kirk (het simultaan blazen op meerdere saxofonen).

Het is niet zo dat ik de muziek moeilijk vindt, of dat ik de dissonanten niet aankan, ik vind het gewoonweg niet mooi en ik zoek muzikale spanning niet in dit soort atmosferische, bijna rockopera-achtige composities, maar meer in spannende muzikale passages, die deze plaat zeker wel heeft, maar niet genoeg.

Van Der Graaf draait vooral en voornamelijk om Hamill, zijn verhalen en zijn emotionele bijna heavy metalachtige zang. En ook al kan ik er prima naar luisteren, nergens merk ik dat ik deze band zo ontzettend fantastisch geweldig vind, als dat ik andere bands uit het genre wel vind. Ik ben wel wat milder dan ik 30 jaar geleden zou zijn. Maar toen vond ik Van Der Graaf ook vooral uit recalcitrantie erg stom. Nu vind ik het niet stom, maar gewoon niet een band waar ik van kan genieten. Man-Erg vind ik dan wel weer erg mooi. Mooi orgelspel en ditto sax-spel.

Het de hemel in geprezen sluitstuk (A Plague of Lighthouse Keepers), wat een favoriet is van zanger Fish, die van de weeromstuit een nummer schrfijt dat A Plague of Ghosts heet, vind ik niet zo enorm geweldig als anderen. Er zitten mooie orgelstukken in, absoluut en ook wat multimeters en tempowisselingen die menig progliefhebber moet doen opveren, maar ook dit stuk is vooral en voornamelijk een vehikel voor manikale zang, waar ik gewoon weinig zin in heb. Ik ben toch meer en vooral een liefhebber van lange instumentale passages. Gelukkig zijn die er wel, maar te weinig en vooral te weinig uitgewerkt. Ik snap trouwens volkomen, dat mensen het wel geweldig vinden. Want het is nogal wat.

Wat bedoel jij hiermee?
Met zo'n album als Godbluff heb ik meermaals mensen gillend weggejaagd, dus niet moeilijk om te luisteren?
Niet moeilijk om te spelen, tja afgezet tegen een groot deel van de bulk popmuziek ( vaak toch C, A,F, majeur en A mineur) vind ik VDGG nog best moeilijk.
Dat jij met Kirk en Coltrane aankomt om David Jackson ( Saxson) spel te linken staaft dit.

Ik weet niet zo goed wat ik hierop moet zeggen. Ik heb best een uitgebreid stuk getikt. Nu pak je er één zin uit, en ben ik zelf ook de context kwijt. Godbluff heb ik echt in eeuwen niet meer gedraaid, maar na twee albums Van der Graaf heb ik er op dit moment niet echt veel behoefte aan. Ik denk wel dat ik niet gillend weg ren. Ik snap ook niet zo goed waarom mensen dat zouden doen.

Ik denk dat ik complex bedoel. De overgangen zijn meestal erg plotseling en niet altijd even soepel. Wat ik al zei; de muziek is in mijn oren voornamelijk bedoeld om de verhalen van Hamill kracht bij te zetten. Als ware het een rockopera.

Ha,ha, dan doe geen moeite, ik ben nog al fan maar was in de war omdat ik verder uit jouw stuk dacht op te maken dat het juist wel ingewikkelder was dan de standaard popmuziek.

Beste vriend, Van der Graaf veegt de vloer aan met mainstream rock en pop. Ik plaatste het meer in het prog-rock-plaatje. Als ik Octopus van Gentle Giant (welke toevallig veel toegankelijker klinkt) naast deze plaat leg, vind ik Octopus complexer.

Het is allemaal puur semantiek. Ik denk dat jij het woord 'toegankelijk' bedoelt, want Van de Graaf is niet de meest toegankelijke muziek. Maar dat zit hem voor mij meer in de beklemmende passages en de totale focus op de bijna maniakale voordrachten van Hamill.

De freejazz-saxofoon van Jackson zal voor sommigen ook een struikelblok kunnen zijn, of het overstuurde orgel van Banton, maar als ik de sax/toetsen van Pawn Hearts leg naast die van Fourth van Soft Machine, dan weet ik wel wie de winnaar is. Maar dat is puur mijn eigen beleving. (Overigens vind ik de platen met zang van Soft Machine ook wat tandjes minder dan die zonder zang.)

Overigens kraak ik de band toch nergens af? Ik vond het na 30 jaar wel eens tijd worden om iets zinnigs te zeggen over de band, en waarom het voor mij niet is weggelegd.

Zeker niet

Ik volgde het gesprek hierboven tussen Rudi S en Mssr Renard rond een misverstand dat een interessante conversatie opleverde. Dank, heren!
Voor mij springt één nummer bij voorbaat uit en dat is het vrij korte Theme One. Het was één van de jingles in de Friday Rock Show van Tommy Vance op BBC Radio 1. Naast alle gecompliceerde maar boeiende muziek is dit verrassend kort én pakkend.

Heb inmiddels de berichten gelezen die als mening staan gemarkeerd: interessant die achtergronden, met o.a. het thema van de opkomst van het nationaal-socialisme in Duitsland. Ik zie tegenwoordig gelijksoortige tendenzen in Europa, het is weer actueel...