Een nieuwe dEUS is nog altijd een gebeurtenis, daar kan je dus nooit te vroeg of... ook nooit te laat iets over schrijven.
dEUS - How To Replace It
Elf jaar na 'Following Sea' serveert dEUS je hier 'How To Replace It'. Dixit Tom Barman, omdat het kon en omdat het moest. Sierlijk twaalf nieuwe songs, zo breed in genres en stijlen en met uitputtend engelengeduld eerst liefdevol helemaal binnenstebuiten gekeerd totdat ze onmiskenbaar het dEUS-label mochten dragen. 'How To Replace It', moest samenvatting worden van alles wat al aan dEUS voorafging. Het simpele, minimale artwork op de hoes, van de hand van frontman-fotograaf Tom Barman zelf, is tekenend, de zwoegende, nettenstrekkende Portugese visser op een vlakgele achtergrond als metafoor voor het hele trekken en sleuren tijdens de making-of van dit 'How To Replace It'. Alles onder leiding van een Barman die zelf ook al vier maanden per jaar Portugese zeelucht zit op te snuiven en overigens ook nu weer in zijn lyrics zijn verbondenheid met het ruime sop niet kan wegsteken. De plaattitel wil, zoals ook de teksten van het album, enkel spiritueel prikkelen. Een dEUS dat wel stilstaat bij de grote en kleine levensvragen die in de loop der jaren het pad kruisten, bij liefde en sterven, bij bezigheden, levensstijlen, levensstandaarden tot en bij de zorg voor planeet aarde. Maar dat als altijd bescheiden blijft in het nooit willen geven van moraliserende antwoorden.
dEUS zat in juni 2022 op Live /s Live in Zeebrugge al hoog in zijn wolk met het komende album. Nog even wachten tot oktober 2023, debiteerde fiere Barman toen wat omfloerst. Sedert 2018 was alles inderdaad weer beginnen borrelen, de eerste ideeën staken de kop op en het jazz-album 'Artificial Horizon' van Barman's project TaxiWars uit 2019 werd uiteindelijk het uitgangspunt. Met de 'The Ideal Crash'-Anniversarytour van 2019 kwam de groep pas helemaal op scherp en tijdens de verlammende pandemie konden ze gelukkig op tijd de creatiebubbel in. Serieën van korte jams waaruit songs gedistilleerd werden, heel wat 'killing of your darlings' tot er enkel songs restten waaraan verder mocht worden geboetseerd, gepolijst en gefinetuned. Dan moest dEUS in 2021 onverwacht nieuweling Bruno De Groote, getroffen door een herseninfarct, al weer laten gaan. De kersverse muziekintellectueel had dan toch al bijna de hele plaat lang het nieuwe geluid mogen meebepalen en had alles met zwierige gitaarpartijen, dito verbeten jazz-akkoorden ook ingespeeld. Resteerden alleen 'Love Breaks Down' en de outro van 'How To Replace It', die in de eindfase aan een inderhaast bijgeroepen topper moesten worden overgelaten. Mauro Pawlovski dus, zanger-gitarist met de eeuwige cool, hij weer in het huidige dEUS, bij de van de oerbezetting enkel nog overblijvende leadzanger-gitarist Barman en violist-toetsenist Klaas Janzoons en verder drummer Stéphane Misseghers, bassist Alan Gevaert en de tegenwoordig altijd ergens in de verte aanwezige Barman-copain CJ Bolland. Hoe democratisch nu ook de dynamiek, Barman omschreef in een interview met Knack laatst de actuele constellatie binnen dEUS hilarisch als die van de familiale 'The Godfather's Corleone-clan: Klaas Janzoons, de onbewogen Brando, het oudste dEUS-lid Alan Gevaert in Fredo, Stéphane Missegeers, de fixer Sonny met het korte lontje, insider-outsider Mauro als de consigliere, en tenslotte zichzelf, de man van het laatste woord, de over alles heersende Michael Corleone. Dit dEUS en de afwezige Bruno De Groote vereeuwigden 'How to Replace It', twaalf gracieuze songs vol weloverwogen arrangementen, details en diepere lagen.
Het openende titelnummer 'How to Replace It', filmische topsong, was er allereerst, samen met 'Faux Bamboo' en 'Man of the House'. Het is dEUS' eigenste dwarse Carmina Burana in z'n minimalistische opstart, met Barman's parlando en fraaie nieuwe bombast van machtig doorslaande pauken. Episch is het woord, almaar aanzwellend en uitdeinend, Barman afwisselend fluisterend, zingend, eigenzinnig jazzy gitaargepingel, strijkers, schallende blazers. Opbouwend en helemaal afrondend kortom volgens een klassiek dEUS-stramien, maar in een nieuw jasje. Net als toen in 'Instant Street', tot in de luide dreiging, de gejaagde chaos. Grandioos.
Eerste single 'Must Have Been New' is dEUS dan karakteristiek midtempo. Wispelturige gitaren en piano met blazersgeluiden verenigd, Barman gedreven en fel, met in z'n kielzog een vreedzaam meedeinend vrouwenkoor.
Het sterke 'Man of the House' is clever opgebouwd. Spannende intro met diepdreunende synths van CJ Bolland en, recht opverend uit een of andere movie, een verrassende turning-point-sample "This was very disrepectfull", waarna zich tikkend tegen de klok dreigende gitaarrock doorspekt met heel wat dEUS-grilligheid ontspint. Heerlijk.
Rust dwarrelt onverwacht neer over '1989'. De warme retro van de song is niet onmiddellijk te linken aan dEUS' opstartjaar 1989. Hier kijkt een in zijn poëzie wel heel persoonlijke Barman vooral relaxt en nostalgisch terug op zijn 17-jarige zelf in het jaar van overlijden van zijn vader. Het bevat zowat het hele elektronisch klankenspectrum uit de eighties. Zalige bas. En de LinnDrum moest en zou, aldus Barman, gaan klinken als Bruce Springsteen's 'Streets of Philadelphia'. Bovendien is '1989' opgefleurd met de bevalligheid van Mintzkov's Lies Lorquet, wiens uitzonderlijke stemtimbre al eerder zo goed matchte met dat van Barman. Boven alles onderscheiden van vorige platen haalt Barman hier uit zijn verbazende kelderdiepten steeds perfecter the voice van zijn idool Leonard Cohen vanaf zijn zestigste naar boven. Een heel bewuste, helemaal geslaagde hommage.
'Faux Bamboo'. Hola, fraaie song en arrangementen volledig van de hand van Klaas Janzoons. Met variatie troef en gaandeweg zelfs letterlijk op hartslagritme. De samenzang Barman-Misseghers verloopt hier in een voor dEUS onuitgegeven, wel heel hoog register.
Valt dan 'Dream Is a Giver' in met elektronische beat en nachtelijk donkere synths. Een break-upsong met sterke hiphop-feel à la The Roots en Dr.Dre. Zoals Barman hier zijn haast voelbaar diepe smart brengt: kippenvel. Een soort 'Dream Sequence #2' als op 'The Ideal Crash' toen, weer, zoals in de titel aangegeven, een door de droomengel Barman's oor ingefluisterde song.
Gitaarsong 'Pirates', met een sereniteit in het eerste deel van een achtermiddernachtelijk Steely Dan. Ook Janzoons' viool duikt weer eens op en het geheel sleurt je behendig mee, ontplooit zich in fraai kamerbreed geluid.
Het dartele 'Simple Pleasures' is een knetterende jam met een heerlijk hartstochtelijke groove en Barman, hij croont klassiek dEUS. Weer een klepper, de schitterende Sylvie Kreusch in de achtergrond. Barman, Janzoons en Bolland, ze vullen elkaar met z'n drieën aan op de synths van 'Simple Pleasures' dat wegdeint als in een Morricone-thrillertrack.
Na het frivole 'Never Get You High', zeg maar een transcendent dEUS goes Santana, over naar het funky 'Why Think It Over (Cadillac)'. De Cadillac sjeest met ferm onderliggende groove recht de psychedelica in, evengoed vergezeld ook weer door mooie piano en warempel ook oosterse sitar.
Tweede, verpletterend schone break-upsong is dan het fragiele 'Love Breaks Down'. Een treurige pianoballade teruggrijpend op Barman's meest recente liefdestroubles. Geweldige song, haast met de allures van 'Nothing Really Ends'.
The final touch komt even overweldigend met 'Le Blues Polaire'. Als in een rockopera invallend met De Groote's breed, vuil aandraaiend gitaargeluid en met weer onverholen uitstalling van Barman's grote voorliefde voor Gainsbourg's franse praatzang, al roept het evenveel timbre en sfeer op van The Limiñanas' laatste, 'De Película' met Laurent Garnier.
Wat is het prettig thuiskomen met dit dEUS. De mannen zijn nog verre van tot een nostalgie-act verworden. Het nieuwe album onderstreept dat Barman en Co. de fans niet uitmelkend op oude krakers zullen laten drijven, dat de groep integendeel nog boordevol adrenaline zit en ze daarmee altijd, uiteenlopend, authentiek en met nieuwe accenten, naar die nieuwe hoogten op zoek zijn. Het resultaat is een fantastisch werkstuk wat je eigenlijk in je stoutste dEUS-dromen nooit meer had verwacht. Bezig bijtje Barman op zijn persoonlijkst nu wel helemaal in het midden, maar kortom de beste dEUS die je sinds jaren hebt gehoord. We gaan zelfs helemaal terug tot bij 'The Ideal Crash'. Voilà. Laat ze dit dus vooral live goed en uitgebreid in de vingers krijgen op hun Europese clubtournée van straks en op die vier maal Ancienne Belgique in maart 2023. Gefeliciteerd!