Black Sabbath - Headless Cross (1989)

Studio-album nummer veertien met Tony Iommi (gitaar), Tony Martin (zang), Laurence Cottle (bass), Cozy Powell (drums) en Geoff Nichols (keyboards). Voor mij nogmaals de bevestiging dat Tony Martin een uitstekende zanger is / is geweest voor Black Sabbath, want opnieuw levert de brave man een wereldprestatie af. Ik begin hem hoger in te schatten dan – o heiligschennis – Ozzy Osbourne (zeker qua zangcapaciteiten) en Ronnie James Dio. Wat een geweldige zanger. Klinkt dit nog als Black Sabbath, natuurlijk dat want opnieuw komt een muur van geluid op je af met topheavy én melodieuze songs. Voor mij voegen de keyboards zo mogelijk nog meer sfeer toe op een al zo sfeervol album. Geweldenaars van dienst op dit album vind ik: Headless Cross, When Death Calls en Call of the Wild. Bonustrack Cloak and Dagger ken ik niet.

Ik ben zeker geen Sabbath kenner maar deze cd kan me toch wel bekoren.Vooral het titelnummer en When death calls vind ik erg goed.Verder vallen me de sterke zang (waarvan ik eerst dacht dat het gewoon Dio was),het uitstekende drumwerk en het goede gitaarspel op.Het enige minpuntje vind ik de soms hele hoge uithalen van Martin,daar hou ik niet zo van.

Persoonlijk vind ik de zang van Tony Martin net wat minder dan die van Dio, hoewel de stemmen enigszins wel op elkaar lijken. Op dit wat donkerder album dan voorganger the Eternal Idol springen er voor mij vier songs uit, die echt goed zijn. De titelsong & When Death Calls zijn geweldig en ook Devil and Daughter & Nightwing mogen er ook zijn. De rest van de songs vind ik (net) wat minder. De gitaren van Iommi blijven om van te smullen. Opvallend goed zijn ook de drums. De hoge uithalen van Martin kunnen mij ook niet altijd bekoren. Toch een heel aardig album.

Ook een moddervet album dus. Wederom superruig riffwerk met dikke ballen in de bovenste regionen. Goed te horen op Devil & Daughter bijvoorbeeld. En natuurlijk weer die Tony Martin zang die ik meer en meer ben gaan waarderen.

En die bereikt hier dus een redelijk hoogtepunt in de vorm van Nightwing. Zodra hij het eerste zinnetje begint te declameren word je gelijk gegrepen door de sublieme wijze waarop hij hier zijn ruwe randje weet te doseren.

Neem daarbij de al even innemende en ijzingwekkende tekst over een gevaarlijke gast die al vliegend door de nacht tript en je hebt een prachtige afsluiter voor dit wederom uitermate sterke album.

Voor zover ik op de hoogte ben, is The Headless Cross toch wel de laatste echt goede plaat van Black Sabbath. Misschien weet een van de opvolgers me nog onverwachts te verrassen, maar deze is toch wel echt stabiel, goed gespeeld en vooral heel goed ingezongen. Tony Martin en Tony Iommi vullen elkaar hierop geweldig aan. Naar de songs gekeken, hoor ik echt niks zwaks. When Death Calls is wat mij betreft zelfs een van Sabbath's beste songs. De stijl is nog vrij gladjes (balladesque is misschien een beter woord), maar ik kan het hier toch erg goed hebben. Het is een heerlijke eightiesplaat geworden waar de spanning (voor de verandering) ervan afdruipt. Iommi is weer op dreef en Martin doet Dio toch wel bijna vergeten. Het is jammer dat dit album zo verdomd slecht te vinden is. Dat lot verdient The Headless Cross zeker niet.


Tussenstand:
1. Heaven And Hell
2. Sabotage
3. Mob Rules
4. Paranoid
5. Sabbath Bloody Sabbath
6. Masters Of Reality
7. The Headless Cross
8. Black Sabbath
9. Born Again
10. Vol. 4
11. Technical Ecstacy
12. The Eternal Idol
13. Never Say Die
14. Seventh Star

Dit album heeft een enkel probleem en dat is het gemis aan Butler. Zonder hem merk ik toch dat de baspartijen wat minder virtuoos of interessant zijn en dat de songs daardoor net niet helemaal briljant zijn. Gelukkig is dit ook meteen het enige minpunt, want het materiaal is ditmaal erg gaaf. Black Sabbath en de late jaren '80 is niet altijd mijn ding (zoals bij de vorige twee albums het geval was), maar hier is de gladdere sound in ieder geval goed gecombineerd met wat meer punch en duisternis. When Death Calls is wat mij betreft zelfs een van de beste Sabbath tracks ooit, terwijl ook de titeltrack en Kill In The Spirit World ijzersterk zijn.

Headless Cross is echter wel een redelijk gezichtsloos album, in de zin dat Black Sabbath hier toch vooral een sound heeft aangenomen die nog steeds erg breed aanstekelijk klinkt. Zonder Butler en met Martin, klinkt de band niet bijzonder veel meer als Black Sabbath en is dat eigen geluid toch enigszins verdwenen. Headless Cross is wat mij betreft door de hoge kwaliteit dan ook 'het beste van de niet-perfecte albums' en daarmee nog steeds een erg tof album.

Voorlopige tussenstand:
1. Heaven And Hell
2. Sabotage
3. Mob Rules
4. Master Of Reality
5. Sabbath Bloody Sabbath
6. Headless Cross
7. Paranoid
8. Born Again
9. Technical Ecstacy
10. Vol 4
11. The Eternal Idol
12. Black Sabbath
13. Never Say Die
14. Seventh Star

Drummer Cozy Powell trad toe tot het Black Sabbath van bandleider en gitarist Tony Iommi, toetsenist Geoff Nicholls en zanger Tony Martin, die voor het eerst bij het hele proces kon worden betrokken. De drummer die zoveel indruk op me had gemaakt door zijn werk bij Rainbow in de tweede helft van de jaren '70. In zijn bio 'Iron Man' vertelt Iommi dat hij en Powell gezamenlijk de basis van de nummers schreven, waarna Nicholls en Martin kwamen om ze te voltooien.
Jazzbassist Laurence Cottle fungeerde als sessiemuzikant en bleek ontzettend goed. Iommi en Powell produceerden de boel, waarbij Powell ervoor zorgde dat zijn partijen lekker ruimtelijk klonken.

Een prachtige hoes oordeelde ik. De titel Headless Cross verwijst naar het dorp met die naam bij Birmingham. Na een onheilspellend klinkende toetsenouverture begint het titelnummer, dat qua ritme lijkt op de opener van voorganger The Eternal Idol, te weten The Shining, dat op zijn beurt weer een voortzetting was van Heaven and Hell, zoals Iommi in zijn boek vertelt. Maar deze derde is verreweg de zwakste van de drie.
De teksten blijken wat plat en gemakkelijk met het nodige "evil" en "devil" en "stealing your soul"; krampachtig overkomend, wellicht om aan het Sabbathimago te voldoen? Daar kwam bij dat de muziek me nauwelijks pakt, uitgezonderd het mooi opgebouwde When Death Calls, dat in het allereerste deel iets weg heeft van Planet Caravan (van Paranoid, 1970), vervolgens massief wordt en in het rustiger deel daarna doet denken aan No Stranger to Love (van Seventh Star, 1986), om dan te versnellen. Daarin bovendien een fraaie gitaarsolo van Brian May met lange, huilende noten - jammer alleen van weer zo'n suffe tekst. Verder houd ik van de fraaie gitaarsolo's van Iommi , vooral in Kill in the Spirit World en slotnummer Nightwing.

De videoclip bij het titelnummer werd in een winternacht opgenomen in Battle Abbey bij Hastings, de plek waar de Battle of Hastings 1000 jaar eerder werd gevochten. Powell dronk het nodige tegen de kou en rolde bijna dronken van zijn drumkruk, Iommi's vingers waren stijf en zijn neus rood, een ieder na afloop snipverkouden. In de clip is ook Cottle te zien.
Het album verkocht in eigen land beter dan elke vorige Black Sabbath aldus Iommi (wat me sterk lijkt, maar wie ben ik om dat te betwisten?), in Amerika niet omdat nieuwe platenmaatschappij IRS daar de promotie niet op orde had.

Van tevoren had ik wel getekend voor de combinatie Iommi-Powell-Martin, maar Headless Cross doet me weinig. Het is niet slecht, maar raakt me simpelweg niet en dat zit 'm vooral in de stem van Martin. Een prima zanger, maar de klik erbij heb ik niet. Sterker nog, hoe langer ik hem hoor, hoe meer hij gaat tegenstaan. De grote drumsound, zo typisch voor die periode, helpt ook al niet.

Na bijna een decennium als carrousel voor topmuzikanten te dienen bereikte Sabbath eind jaren '80 eindelijk wat stabiliteit in de line-up, gevormd rond de harde kern van Iommi, Nicholls en Martin. Nieuw in de gelederen zijn rockdrumlegende Cozy Powell en jazzbassist Lawrence Cottle (die als sessiemuzikant enkel dit album zou inspelen, waarna de plichten op de viersnaar werden overgenomen door Neil Murray, ex-bassist van o.a. Whitesnake en Gary Moore).

Ik herinner me dat ik dit album vele jaren geleden al een paar keer opgelegd heb zonder ooit iets te horen van Sabbath zonder Ozzy of Dio. Toen viel het me tegen omdat ik er met het verkeerde verwachtingspatroon aan begon: de hoes doet vermoeden dat de groep terugkeert naar zijn roots uit de vroege jaren '70, maar Headless Cross klinkt net heel eighties. Zo krijgen we veel galm op de drums en zang (bovendien veel vocale harmonieën op de refreinen, ook typisch voor die tijd), een prominente rol voor de synths, en staan de gitaren en zeker de bas wat naar achteren gedrukt. Daar heb ik ook nu moeten aan moeten wennen, en ik denk toch dat dit album met een productie door Martin Birch nog een stuk krachtiger had geklonken, maar mettertijd is mijn weerstand op dit vlak gebroken.

Dat heeft alles te maken met de sterke songkwaliteit op dit album. Klinken veel nummers op The Eternal Idol in mijn oren nogal eenvormig en gezapig, op Headless Cross barst de groep van de energie en het spelplezier. Powells robuuste drumwerk stuwt de groep voort, Iommi groeit verder in zijn rol als echte metalgitarist, en Martin lijkt met een pak meer overtuiging en eigen identiteit te zingen op nummers waar hij voor het eerst ook een hand heeft gehad in het schrijfproces. Het resultaat is een best glad klinkende, maar toch ook intrigerende plaat die bol staat van memorabele refreinen, gedreven riff- en solowerk en emotioneel geladen songs vol wendingen die je bij de les houden.

Het spookachtige Gates of Hell mag het imposante titelnummer inluiden, een begrijpelijke cultklassieker onder de Martin-fans. Daarna gooit Devil & Daughter het in de volgende versnelling, met een onweerstaanbare drive in de ritmesectie en Martin die steeds meer los gaat met indrukwekkende uithalen als voorzet voor een gespierde shred-solo. Nog beter is When Death Calls, dat heel ingetogen en diep melancholisch begint en constant momentum verzamelt om uit te monden in verschroeiend intense passages en schitterend gitaarwerk met niemand minder dan Brian May te gast die de eerste gitaarsolo verzorgt.

Bij de volgende 3 nummers dipt het niveau een beetje, maar niet veel. Kill in the Spirit World heeft een opvallend vrolijke riff tijdens de strofes, maar ik zou liegen als ik zeg dat ik er niet van geniet in afwisseling met het wat meer onheilspellende refrein en de huilende gitaarsolo van Iommi zoals ik ze zo graag hoor. Call of the Wild zit redelijk in hetzelfde straatje, niet de grote uitschieter van dit album maar niettemin een oerdegelijk nummer met voldoende interessante wendingen. Mindere broeder Black Moon doet me eindelijk beseffen dat ik in Martins stem ook een flinke dosis David Coverdale terughoor. Had je mij gezegd dat dit een B-side was uit de catalogus van Whitesnake anno 1987, ik had het zomaar geloofd. Zo flirt Sabbath hier toch, de teksten uitgezonderd, echt wel met de glam metal van die tijd.

Afsluiten doen we met misschien wel hét hoogtepunt van het volledige album, het majestueuze Nightwing. Geweldig, die fretloze bas in de introductie, eigenlijk de enige keer op Headless Cross dat Cottle als bassist echt zijn stempel kan drukken. Tony Martin perst elke zin uit zijn tenen en wat is het genieten als zijn crescendo eindigt in 'Nightwing flies again!', gevolgd door de meest Sabbath-achtige beukriff van de volledige plaat. Prachtige akoestische en elektrische gitaarsolo in het middenstuk ook. Alleen een klein beetje jammer dat we afsluiten met een fade-out, net wanneer de groep - en zeker Powell - de intensiteit nog verder opschroeft. Voor mij mochten ze nog wel even doorgaan. Het bluesy bonusnummer Cloak and Dagger is tot slot een plezierige toevoeging, had zo op het gewone album kunnen staan.

De rangschikking wordt nu stilaan echt wel appelen met peren vergelijken, maar ik doe toch een poging om dit album ergens een plekje te geven dat het eer aandoet. Boven Vol. 4, een 'klassieke' Ozzy-plaat? Jazeker, dat verdient Headless Cross gewoon.

1. Heaven and Hell
2. Black Sabbath
3. Paranoid
4. Mob Rules
5. Sabbath Bloody Sabbath
6. Master of Reality
7. Headless Cross
8. Vol. 4
9. Seventh Star
10. Technical Ecstasy
11. The Eternal Idol
12. Never Say Die!
13. Sabotage
14. Born Again