Om zijn leven en carrière een nieuwe wending te geven vertrok Bowie naar Europa. Hij wilde naar een plaats waar hij weer tot zichzelf kon komen zonder enige afleiding. De keuze viel op West-Berlijn, het centrum van de Koude Oorlog. Misschien niet de beste plek voor iemand met een depressie, maar wel de beste plaats voor iemand die sober wilde leven. Bowie ging samenwonen met zijn goede vriend Iggy Pop in een appartement in de wijk Schöneberg. Doordat er weinig te doen was in Berlijn werd dit de meest productieve periode van Bowie ooit. Hij maakte niet alleen drie albums in twee jaar tijd, maar trok ook nog eens de carrière van Iggy Pop uit het slop door op twee albums mee te schrijven, The Idiot en Lust For Life, beide uit 1977.
Zoals de Engelsen zo mooi zeggen: the first cut is the deepest. Low was een volstrekt uniek album toen het uitkwam. De invloeden van de Duitse elektronicapioniers Kraftwerk zijn duidelijk aan te wijzen, maar Bowie creëerde toch een hele eigen stijl. Dit deed hij echter niet alleen. Zoals gebruikelijk wist hij zich te omringen met briljante muzikanten en dit keer was dat Brian Eno. Hij was echter niet de producer, zoals heel veel mensen denken. Eno zat begin jaren zeventig in de populaire rockband Roxy Music, maar na creatieve verschillen begon hij aan een succesvolle solocarrière. Naast het feit dat hij in die tijd de term ambient muziek uitvond verzamelde hij ook heel veel porno. Dat is niet direct relevant, maar wel leuk om even te vermelden.
De ambient muziek is duidelijk terug te vinden op Low. Het album bestaat namelijk uit twee gedeeltes. Kant A van de originele LP bestaat uit zeven korte flarden van popnummers. Elk nummer duurt twee of drie minuten en telkens als je denkt een track lekker op gang komt, krijg je een fade-out en is het nummer afgelopen. Een rare gewaarwording, want in je hoofd blijven de nummers doorgaan, terwijl er ondertussen al weer een ander nummer op staat. Kant B beslaat vier uitgesponnen ambient nummers, waarbij vooral de sfeer van zeer groot belang is.
Het eerste nummer is Speed of Life, de eerste instrumentale track van Bowie ooit. De schok voor de Bowie fans moet redelijk groot zijn geweest, want dit is geen Ziggy Stardust of The Thin White Duke meer. De muziek komt erg kil over met luide synthesizers en drummer Dennis Davis die het vel van de trommel mept. De melodie is echter wel ijzersterk en het nummer zet de sfeer van Low meteen goed neer. Na 2,5 minuut is het genoeg geweest en begint Breaking Glass. Een nummer dat moeilijk te volgen is, aangezien er weinig structuur in zit. Er zit wel een terugkerend element in van een harde synthesizerriff van drie noten en dat geeft enige houvast. Bowie zingt op dit nummer wel, maar ik heb geen idee waar het over gaat. Meerdere luisterbeurten zorgen er echter wel voor dat het nummer een pareltje wordt. Bij het begin van What in the World heb ik altijd het idee dat ik Super Mario Bros. aan het spelen ben. De snelle geluidseffectjes zorgen voor een hyperactief gevoel. Op de achtergrond zingt Iggy Pop vrolijk mee, zodat hij ook nog enig aandeel aan dit album heeft.
Sound and Vision was de eerste single van het album. Een logische keus, aangezien het waarschijnlijk het meest toegankelijke nummer is. We krijgen een lange instrumentale intro met een leuk geluidseffect wat me altijd doet denken aan een zakje grind dat op de grond valt. De synthesizers zorgen voor een dromerig achtergrondgeluid, waarna een vrouwenstem vrolijk ‘dudududu’ zingt. Na anderhalve minuut besluit Bowie ook maar eens van zich te laten horen. Met zijn croonerstem zorgt hij voor een warme gloed over het geheel. Een pracht van een track die terecht een grote hit werd. Daarna volgt een nummer met één van de mooiste titels in de popgeschiedenis: Always Crashing in the Same Car. De tekst verwijst naar het steeds opnieuw maken van bepaalde fouten. Waarschijnlijk gaat het over Bowie die in voorgaande jaren maar door bleef gaan met zichzelf kapot maken door drank en drugs. Het nummer eindigt met een lange gitaarsolo die je helemaal meeneemt op de golven van de muziek. Dit is geen gitaarsolo die gemaakt is om te laten zien hoeveel noten iemand zo snel mogelijk kan spelen, maar een gitaarsolo die in dienst van het nummer staat. En zo hoort het ook.
Toen ik zei dat Sound and Vision het meest toegankelijke nummer van dit album was vergiste ik me blijkbaar. Be My Wife is een redelijk standaard rocknummer en ook de tekst is dit keer goed te volgen. Het huwelijk van David en Angie dreigde op de klippen te lopen. Angie woonde in hun huis in Zwitserland, terwijl David in Berlijn zat. Hij deed nog een laatste poging om de boel te lijmen en dat werd Be My Wife. Het intro bestaat uit een ragtime piano die doet denken aan de soundtrack van een stomme film. Daarna neemt de gitaar het echter al snel over en begint Bowie te zingen voor zijn vrouw: ‘Please be mine, share my life, stay with me, be my wife’. Een huiveringwekkend mooi popliedje. Kant A wordt afgesloten met A New Career in a New Town, een instrumentaal nummer waarvan de titel de lading van Low dekt. Bowie ging een nieuwe muzikale richting in en deed dit in een nieuwe stad. De toon is optimistisch met veel gebruik van de synthesizers van Eno en een opvallende mondharmonicasolo van Bowie.
Maar dan komt het: de beruchte B-kant van Low. Bowie had voor de film The Man Who Fell To Earth een soundtrack geschreven. Hij werd echter afgewezen door regisseur Nicolas Roeg, die liever een andere stijl had. Bowie besloot daarop de gemaakte stukken verder uit te werken en ze te gebruiken voor zijn nieuwe album. Door de samenwerking met Brian Eno kwamen er veel invloeden vanuit de ambient muziek binnen. Low kreeg hierdoor een erg experimenteel geluid. De A kant was al verre van standaard, maar dat is nog popmuziek te noemen. Die vlieger gaat niet op voor de B kant. Warszawa werd geschreven door Brian Eno toen Bowie in Frankrijk zat voor een rechtszaak. Toen Bowie terugkwam in Berlijn begon hij meteen mee te werken aan het stuk. Het is voor mijn gevoel één van de meest kille en depressieve nummers ooit. Eno tovert een ongelooflijk diep en donker geluid uit zijn synthesizer, maar het blijft altijd melodieus. Normaal gesproken heb ik weinig met ambient, juist omdat er zo weinig gebeurt in de muziek. Dat is bij Warszaswa niet het geval. Hoe langer de hypnotiserende synthesizers aanhouden, hoe meer je in de muziek wordt gezogen. Bowie zingt met zeer veel uiteenlopende stemmen (het zou zelfs om een totaal van 110 stemmen gaan) een aantal zinnen in een zelfverzonnen taal die doet denken aan de Slavische talen. Iedere keer als ik het hoor lopen de rillingen weer over mijn lijf. Een waar meesterwerk dat behoort tot één van de beste nummers van Bowie ooit (ook al is het voor een groot gedeelte geschreven door Eno). De band Joy Division heette eerst Warsaw en die naam was afgeleid van dit nummer. Het nummer was ook heel belangrijk voor de band, die bekend zou worden met haar donkere, sferische new wave muziek.
Art Decade is een volledig instrumentaal ambient nummer. De track moet de sfeer van West-Berlijn eind jaren zeventig voorstellen. Volgens Bowie was Berlijn totaal afgesloten van de wereld en de stad stierf daardoor een langzame dood. Art Decade zorgt er echter wel voor dat Berlijn sterft in schoonheid. Alles gaat traag, wat een depressief gevoel opwekt, waar je helemaal in mee gesleept wordt. Weeping Wall begint een stuk sneller met een minimalistisch ritme dat doet denken aan de muziek van Phillip Glass. Bowie speelde alle instrumenten zelf, de enige track op Low waarbij dat het geval is. Het nummer is bedoeld als beschrijving van de Berlijnse muur, hét symbool van de verdeling van Europa in oost en west. Het album wordt afgesloten met Subterraneans, het nummer wat nog het meest in de buurt komt van pure ambient. Gelukkig wordt het dat nooit en zorgt de prachtige huilende saxofoon van Bowie ervoor dat er menselijkheid blijft doordringen. Tegen het einde zingt hij nog enkele zinnen, dit keer in gewoon Engels. Dat betekent echter niet dat de tekst ook te begrijpen is, want dat is niet het geval. Maar muziek als dit moet ook niet te begrijpen zijn, dat zou een groot gedeelte van de mystiek weghalen.
Na het fantastische Station to Station kwam Bowie met iets totaal anders op de proppen. Niet iedereen was daar even blij mee, aangezien de recensies voor Low niet al te goed waren. Later is dit allemaal bijgedraaid en wordt het album gezien als één van Bowies beste. Daar ben ik het helemaal mee eens. Het is een zeer speciaal album dat zeer invloedrijk was. De muziek zelf was al baanbrekend, maar het ging vooral om het feit dat Bowie het experiment naar het grote publiek bracht.