‘Blood on the Tracks’ is, om maar meteen met de deur in huis te vallen, een plaat die met recht en reden in m’n top 10 zou mogen staan. Ik heb de plaat dan ook al een tijdje op 5 sterren staan, maar nooit echt uitgelegd waarom, heb ik de indruk. Daarom – en vooral omdat ik met mijn grote Dylanmissie onverstoord voortploeg, uiteraard – heb ik deze tekst geschreven. Ik heb geprobeerd om de magie van deze plaat en het genie van Bob Dylan als artiest te vangen. Want dat dit aanwezig is (zeker in die periode), dat is een zekerheid.
Dylan had er nochtans niet z’n beste periode opzitten. Enkele zwakke, plichtmatige platen kwamen de jaren voordien uit (‘Self Portrait’; ‘Dylan’), een country-uitstapje (‘Nashville Skyline’) en toch ook een tweetal erg kiene platen (‘New Morning’; ‘Planet Waves’). Voor elke modale artiest een goeie periode dus, maar niet voor Dylan. Mede daardoor heeft deze plaat zo’n groots karakter in het collectief gegeven, terwijl Dylan op ‘Blood on the Tracks’ toch zijn uiterste best doet om het minimaal, ruw en back to basics probeert te houden.
Althans, dat was zijn uitgangspunt. Geïnspireerd door de lessen van kunstenaar Norman Rabinowitz, begon hij anders te denken over songschrijverij. Het concept tijd staat op z’n eigenzinnige manier centraal in het kader van deze plaat. Dylan wilde verleden, heden en toekomst met elkaar verweven, op een spontane manier, zonder het geheel uit het oog te verliezen. Het resultaat mag gezien worden; maar over die giganten van teksten zal ik het later nog hebben.
Muzikaal is ‘Blood on the Tracks’ in essentie kaal en ruw. De plaat werd opgenomen in twee perioden; in september nam Dylan op in New York, waar hij terug bij Columbia Records getekend had. Hij wilde opnemen in de studio waar het voor hem allemaal begon, studio A. Die was inmiddels echter verkocht aan A&R, van onder meer Phil Ramone. Die was wel bereid om zich achter de knoppen te zetten, maar noemde zich zo niet. Dylan wist perfect waar hij mee bezig was, een echte producer had hij dus niet nodig.
De songs werden op band gezet, er zaten pareltjes tussen, en de plaat zou nog in 1974 worden uitgebracht, net voor de kerstperiode. Dylan wilde die kerstperiode vieren met zijn familie in Minnesota, en liet de acetate horen aan zijn broer David, producer van o.a. reclamejingles. Die vond het te kaal klinken, er kon meer schwung in gebracht worden. Dus werden enkele van de beste muzikanten van Minnesota opgetrommeld, en de fraaiste studio werd geboekt. David Zimmermann zat achter de knoppen, en speelde een niet mis te verstane rol. Het is misschien wel dankzij zijn optreden dat de plaat die dubbelzinnige dynamiek in zich draagt, en daardoor menig andere plaat overstijgt.
De uiteindelijke plaat kende een propere verdeling; vijf songs uit de New Yorksessies, vijf uit de Minnesotasessies. De belangrijkste onderdelen zijn uiteraard Dylan’s akoestische gitaar, Dylan’s teksten en stem en Dylan’s mondharmonica. Maar de begeleidende instrumentatie verdient ook haar pluimen. De flamencovibe in ‘You’re a Big Girl Now’; fantastisch. Het Hammondorgel in ‘Idiot Wind’; meesterlijke sfeer, dankzij Paul Griffin. Maar toch zijn de meeste nummers van oorsprong simpele nummertjes. Het is de beklemmende, bijzonder intense sfeer die alles zo speciaal maakt.
De hoes doet denken aan een beroemd klassiek componist, heb ik eens op een forum gelezen. Mozart, Beethoven, dat soort kerels. Ik ga Dylan niet met hen vergelijken, terwijl hij dat misschien wel verdient. Hij leeft in een ander tijdsscharnier, en kan zo onmogelijk op dezelfde manier worden beoordeeld. Maar van z’n eigen tijd, is Dylan misschien wel de grootste artiest, samen met Lennon.
Één nummer past op het eerste zicht niet op de plaat, en dat is het lange, over liefdesperikelen verhalende ‘Lily, Rosemary and the Jack of Hearts’, dat zich lijkt af te spelen in een Wild West omgeving. Ik noem het playful drama; door de countrysound krijgt het iets lichts, makkelijk verteerbaar, terwijl het verhaal helemaal niet licht is. De setting, een soort van moordlustige driehoeksverhouding (iets wat ook wel door echoot in ‘Tangled Up in Blue’), wordt in een flink aantal strofen uitgestrekt, en op het eind komt de climax, met de moord op Jim, door Rosemary, gevoed door kwaadheid en cynisme: “Rosemary started drinkin’ hard, and seein’ her reflection in the knife; she was tired of the attention, tired of playin’ the role of Big Jim’s wife”. De “hartenboer” stelt in het hele verhaal de gul reikende arm van de dood voor.
Tekstueel is dit trouwens een kanjer van een plaat, enkele van de teksten zijn misschien wel van het beste, meest snijdende, snerende, intieme, intense wat Dylan ooit gedaan heeft. Vooral de combinatie tussen de woorden en de manier waarop hij ze bracht.. Mijn hoofd tolt na de zoveelste beluistering nog altijd na ‘Tangled Up in Blue’, ik schud enthousiast van “ja” bij de universele waarheden op ‘Simple Twist of Fate’, ik kan m’n tranen nog steeds maar met moeite ophouden tijdens het door merg en been gaande ‘You’re a Big Girl Now’. Bovendien heeft Dylan tijdens de opnamen zelf ook nog veel gesleuteld; ‘Meet Me in the Morning’ heette oorspronkelijk ‘Call Letter Blues’, tot Dylan spontaan met een compleet andere tekst kwam aanzetten. ‘Idiot Wind’ werd ook voor een groot deel herschreven in Minnesota, als ik me niet vergis.
En dat typeert de artiest Dylan; men noemt het “voorbereide spontaniteit”, en dat uit zich op verschillende wijzen. Zo hoor je in sommige nummers de knopen van Dylan’s hemd tegen de klankkast van z’n gitaar schuren, wat een klikkend geluid veroorzaakt. Zo begon hij meteen aan een nummer, en schakelde soms in de helft over naar totaal iets anders. Zo speelde hij een nummer de ene keer zus, de volgende keer helemaal zo. Zijn medemuzikanten tolereerden dit maar om één reden: omdat het Dylan was.
‘Blood on the Tracks’ is geen plaat over de vervreemding tussen hem en zijn vrouw Sara, zegt de meester zelve. Hij beweert dat de teksten gebaseerd zijn op korte verhalen van Tsjechow, maar dat valt toch sterk te betwijfelen. De manier waarop Dylan z’n teksten brengt, getuigen namelijk van zoveel intensiteit en hij bracht ze zo dwingend, dat er toch wel heel wat van zichzelf moet inzitten. Dylan gaf zijn ziel bloot, letterlijk. Dat hoor ik – of meen ik te horen – aan de uithalen van zijn stem. Om de hogere noten te halen, weet je, want het was al een voorbode van alle stemproblemen die hij later zou hebben. Maar hier klinkt hij, na een rist platen waarop hij meer klinkt als een “normale” zangen, weer op en top Dylan. Begeesterd, geïnspireerd, geniaal.
‘You’re Gonna Make Me Lonesome When You Go’ zou over Ellen Bernstein gaan, volgens haarzelf, omdat ze naar eigen zeggen op alle plaatsen die in de song aan bod komen heeft geleefd. Belangrijker is dat hij in deze song zijn oude invloeden uit Frankrijk nog eens aanhaalt:
“Situations have ended sad;
Relationships have all been bad;
Mine have been like Verlaine’s and Rimbaud’s.”
Enkele van mijn favoriete tekstfragmenten staan op deze plaat. Zeker de helft van de nummers zijn essentieel als je wil weten waar het in songschrijverij om draait. Dylan is een dichter, en een citaat van Pete Hamill, dat te vinden is in de liner notes van dit album (die eigenlijk al een reden op zich zijn om tot aanschaffing van dit kleinood over te gaan), vat het misschien wel perfect samen:
“He was not the only one, of course; he is not the only one now. But of all of our poets, Dylan is the one who has most clearly taken the roiled sea and put it in a glass.”
Omdat ik de man zijn teksten zo ongekend fantastisch vind, wil ik de lezer toch nog een keertje tergen met een korte bloemlezing uit de lyrics op dit album:
“A change in the weather;
Is known to be extreme;
But what’s the sense of changing horses in midstream?
And I’m going out of my mind;
Oh, with a pain that stops and starts;
Like a corkscrew to my heart;
Ever since we’ve been apart.” (‘You’re a Big Girl Now’)
“People tell me it’s a sin;
To know and feel too much within;
I still believe she was my twin;
But I lost the ring.
She was born in spring;
But I was born too late;
Blame it on a simple twist of fate.” (‘Simple Twist of Fate’)
“Now there’s a wall between us, somethin’ there’s been lost;
I took too much for granted, got my signals crossed;
Just to think that it all began on a long-forgotten morn;
“Come in,” she said, “I’ll give you shelter from the storm”.” (‘Shelter from the Storm’)
“Then she opened up a book of poems, and handed it to me;
Written by an Italian poet from the thirteenth century;
And every one of them words rang true, and glowed like burnin’ coal;
Pourin’ off of every page, like it was written in my soul;
From me to you, tangled up in blue.” (‘Tangled Up in Blue’)
Met ‘Blood on the Tracks’ maakte Dylan het derde meesterwerk uit zijn carrière. Volgens de meesten zou hij nooit meer beter doen, en eerlijk, ik ben ook die mening toegedaan. Al kwam hij nog een paar keer dicht in de buurt, en is hij nog altijd bezig, natuurlijk. Maar daar leest u – hopelijk – later meer over.
5 sterren