Het was lang wachten op nieuws rond Queens of the Stone Age, de Californische rockband/muzikantenfamilie rond Josh Homme. Ten eerste waren er de diverse zijprojecten die de bandleden richting andere, muzikale paden stuurden. Josh Homme richtte samen met Dave Grohl en John Paul Jones de supergroep Them Crooked Vultures op, terwijl ook zijn collega’s Troy Van Leeuwen (Sweethead), Joey Castillo (Eagles of Death Metal), Michael Schumann (Mini Mansions, Wires on Fire) en Dean Fertita (The Dead Weather, Hello = Fire) niet stilzaten. Ten tweede was er het plotse overlijden en de al even plotse verrijzenis van Homme zelf, wiens hart het door een complicatie tijdens een knieoperatie even had begeven. Ten derde was er de rechtszaak tussen Homme en enkele ex-bandgenoten van Kyuss, die na het Kyuss Lives!-avontuur een nieuw album wouden maken onder de oude bandnaam. En ten slotte slaagde de groep er in eerste instantie niet om kwaliteit en productiviteit te combineren. Uiteindelijk zou Joey Castillo zelfs aan de deur worden gezet. Zes jaar van stilte en een indrukwekkende campagne, i.s.m. met kunstenaar Boneface en animator Liam Brazier, waren de verwachtingen dan ook hooggespannen. Like Clockwork is uiteindelijk een ode aan de donkerte geworden, waarbij de band van de woestijn naar de woestenij trekt.

Om met de deur in huis te vallen, voor de gasten op het album moet u het niet doen. De backing vocals van Jake Shears op de openingstrack, de oerkreten van Trent Reznor op Kalopsia en de bijdrage van Elton John zijn bescheiden, maar hoorbaar. Alex Turner daarentegen moet het doen met een in echo doordrenkte acte de présence tijdens de outro van If I had a tail, terwijl Mark Lanegan, Nick Olivieri en vrouwlief Brody Dalle zelfs nog meer in de mix verdwijnen. Ook Dave Grohl gaat nooit echt uit de bol, en THe Mars Volta-drummer Jon Theodore speelt enkel op de valse trage titeltrack, dat mee geschreven en geproduced is door James Lavelle (UNKLE). Toegegeven, wij vinden dat vooral Lanegan meer in de spotlights had mogen staan. Maar wie wat research doet over het album leest dat Homme strop zat bij het schrijven van dit album en dat de gastoptredens het gevolg waren van vriendenbezoeken die uitmondden in een kleine bijdrage aan het opnameproces (en dus niet omgekeerd). Dat de topmuzikanten maar al te graag tweede viool spelen voor Homme zegt genoeg. Maar goed, de muziek dan.

Opener Keep Your Eyes Peeled kan al meteen claimen over de zwaarste gitaren te beschikken, en is in dat opzicht misschien misleidend. De donkere, repetitieve riff doet wat denken aan het debuutalbum, maar neigt qua productie eerder naar de industriële robot rock van Era Vulgaris. Wat meteen opvalt is de enorme gelaagdheid. Multi-instrumentalist Dean Fertita wordt op dit album nuttig ingeschakeld, waardoor er soms drie gitaren boven elkaar te horen zijn. Het maakt van Like Clockwork een echte koptelefoonplaat, die bij elke luisterbeurt wat nieuws te bieden heeft. Na de duisternis van Keep Your Eyes Peeled komt het zomerse I sat by the ocean, een nummer dat het ongetwijfeld zeer goede single zal blijken. En dan komt de eerste echte verrassing op de plaat met The Vampyre of Time and Memory, het eerste nummer dat Josh schreef voor deze plaat (en het eerste dat hij schreef na zijn doodservaring). Gestuwd door Homme op piano evolueert het van een ingetogen ballad naar , weliswaar bescheiden, progrock. Brian May en David Gilmour loeren om de hoek bij Fertita’s solo.

If I had a tail is een funky stomper en radio single My god is the sun is het dichtste wat de fanboys van Songs for the deaf zullen komen bij een SFTD II, maar wie zit daar nu nog op te wachten? Vooral omdat het tweede deel van dit album de lat opnieuw hoger legt voor Homme en de zijnen. De muziek is divers, gelaagd en er worden bewust nieuwe klanken en stijlen opgezocht. Kalopsia is een dromerig, psychedelisch nummer dat halfweg explodeert, met de hulp van Reznor. Fairweather friends lijkt een voorbeeld van rechttoe rechtaan classic rock, maar her en der zitten er toch weer weerhaken aan. Smooth Sailing is een funky nummer dat, hoewel zeer genietbaar, eerder een voorsmaakje lijkt voor de nieuwe plaat van de Eagles of Death Metal.

Maar hét hoogtepunt op het album is het tweeluik I appear missing – Like Clockwork. Het eerste nummer, met z’n zes minuten het langste, is een geweldige compositie, met een perfecte opbouw richting solo en outro, waarbij het ook hier weer genieten is van het samenspel tussen de gitaren van Homme, Van Leeuwen en Fertita. Like Clockwork is een afsluitende piano ballad, die nog meer dan Vampyre doet denken aan de epiek van de jaren 70, een melancholisch samenspel tussen piano en gitaar, zoals Pink Floyd op onder meer Dark Side of the Moon perfectioneerde. Dit is duidelijk een Queens of the Stone Age plaat, en het gitaarspel van Homme is ondertussen, net zoals bijvoorbeeld bij Jack White, een eigen herkenbare sound geworden. Maar dit is een plaat die op geheel eigen wijze een ode is aan de grootse sound van de jaren ’70, met knipogen naar Bowie, T-Rex en Pink Floyd.

Het zware ligt ditmaal niet in de gitaren of de drums, maar wel in de teksten. Homme schrijft duidelijk de frustraties van zich af, wat Like Clockwork een zeer eerlijke plaat maakt. Dit zal voor zij die vinden dat Queens of the Stone Age vooral een rockband moet zijn, minder goed nieuws zijn. Mensen die Songs for the deaf nog altijd het summum vinden en sindsdien teleurgesteld zijn in de drang van QotSA om nieuwe wateren te verkennen, zullen ook hier geen soelaas vinden. Maar dit is net het mooie van QotSA. Ze zijn geëvolueerd van een klassieke rockband naar een groep waar het lied meer centraal is te komen staan, met zorgvuldig uitgewerkte nummers, waar laag op laag wordt gelegd, om zo tot een sonisch avontuur te komen. Vreemd genoeg hebben ze, ondanks het gebrek aan knalleden drums en zware gitaren, nog nooit zo hard aangeleund bij een sound die schouder aan schouder met de Groten uit het rockverleden kan staan. Op Like Clockwork neemt het vijftal gas terug en wordt er nooit echt stevig tegenaan gebeukt, maar ook zonder het wow-effect van luide gitaren en knallende drums blijft QotSA na 15 jaar en 6 albums een frisse, vernieuwende band, die niet te veel aantrekt van verwachtingen, maar vooral haar zin doet. Los van alle hypes en trends in de muziek blijft Queens of the Stone Age vooral zichzelf, en toch steeds weer anders. Long live the queens!

Queens of the stone age – Like Clockwork: Van de woestijn naar de woestenij | Jeroens wondere muziekkabinet - jeroenswonderemuziekkabinet.wordpress.com

Bij de aankondiging dat de nieuwe plaat van Queens of the Stone Age geproducet zou worden door Mark Ronson, werd er her en der in het haar gekrabd. Mark Ronson deed goede dingen met popartiesten als Amy Winehouse en Adele, maar een vuile, zompige rockband? Zeker toen Josh Homme zelf zei dat hij Ronson wou omdat hij zo’n fan was van de manier waarop hij in Uptown Funk een geluid creëerde waar alle lucht uit was gezogen, was het even bang afwachten. De eerste single The Way You Used to Do klonk inderdaad strak en uptempo, de gitaren misschien een tikkeltje dun. De misstap van Arcade Fire indachtig, was het dus maar de vraag of we hier eveneens een wankel funk- of retrofeest zouden krijgen.

Openen doet de plaat met een knaller van jewelste. Feet don’t fail me is een kopstoot van een beginselverklaring. Wat start als de soundtrack bij een bijeenkomst van een of andere louche occulte bende, verandert al snel in een funky rocker die doet denken aan Led Zeppelins Trampled Under foot. In combinatie met The Way You Used to Do lijkt het inderdaad alsof de dansschoenen aankunnen, al blijft het beperkt tot goedkeurend met het hoofd te schudden of de heupen te wiegen.

Maar al bij al is het eerder als dansen in het maanlicht, de donkere robotrock is namelijk niet weg, maar krijgt eerder een springerig randje glamrock rond zich. Dat is vooral te horen op Un-Reborn Again, een ode aan David Bowie (Luister maar naar dat stukje You could be young again). Het volgende nummer Hideaway toont dat Homme ook veel heeft opgestoken van zijn avontuur met Iggy Pop, waarmee hij vorig jaar Post Pop Depression uitbracht. Net als op Songs for the deaf cruiset Homme de nacht in, alleen is het in een lagere versnelling en met meer kilometers op de teller. Domesticated Animals is dan weer dansbaar zoals ook Misfit Love dat was.

Ondanks de promo over dansen, gaat het tempo dus niet meer omhoog dan op de drie albums sinds hun veelgeprezen derde, de laatste met brulboei Nick Olivieri. Head Like a Haunted House is de broer van Sick, Sick, Sick, een track waarop de Ginger Elvis zijn bijnaam alle eer aandoet. Ook de laatste anderhalve minuut van The Evil Has Landed is stevige boogiewoogie, maar daar gaat een gitaarfeest van vier minuten aan vooraf, een dat erg doet denken aan Them Crooked Vultures, het zijproject met Dave Grohl en (niet toevallig) John Paul Jones, bassist van Led Zeppelin.

De nieuwe sound, want die is er wel degelijk, is vooral te horen op het eerder vermelde Un-Reborn Again (outro met violen en een saxofoon), het op een synthtapijt steunende Fortress en afsluiter Villains of Circumstances, dat ingetogen begint om bij het refrein de ware kleuren te tonen. Het is het bewijs dat Queens of the Stone Age, tot spijt van sommigen, hun wilde haren voorgoed kwijt zijn, maar wel succesvol weten te vervellen tot een toegankelijke maar nog steeds geheel eigenzinnige band met een herkenbaar maar steeds vernieuwend geluid.

Hoe Villains met de jaren in het oeuvre van de Queens zal passen is nog onduidelijk, maar als het toonbeeld hoe je je als rockband vandaag kan vernieuwen zonder volledig overstag te gaan voor modieuze synths of radiovriendelijke singles blijft het probleemloos overeind. Je kan Homme niet verwijten dat hij twee keer hetzelfde pad bewandelt. En wat de onderliggende betekenis betreft, we liggen misschien inderdaad allen in de riool, maar het is ok om af en toe de heupen los te zwieren onder de sterrenhemel.

Volledige review: Queens of the Stone Age – Villains: Dansen in het maanlicht | De Profundis - jverhelst.wordpress.com